Bàn về TOC - Mô hình cộng đồng định hướng giao thông

Chiều 19/6, tại trụ sở Sở Quy hoạch Kiến trúc Hà Nội, Hội Kiến trúc sư Hà Nội đã tổ chức buổi Tọa đàm với chủ đề “Bàn về TOC - mô hình cộng đồng định hướng giao thông”. (TOC là viết tắt của cụm từ Traffic - Oriented Community - là một mô hình đặt con người và cộng đồng làm trung tâm).

Phát biểu đề dẫn, TS.KTS Nguyễn Văn Hải - Chủ tịch Hội Kiến trúc sư Hà Nội cho biết: "Việc triển khai TOD tại Hà Nội còn nhiều hạn chế, thiếu đánh giá bài bản. Tọa đàm lần này nhằm làm rõ sự khác nhau giữa TOD và TOC, từ đó nhận diện mô hình phù hợp để áp dụng vào công tác quản lý nhà nước, lý luận phê bình kiến trúc và quy hoạch đô thị".

TS.KTS Nguyễn Văn Hải cho rằng, nếu TOD tập trung phát triển đô thị xoay quanh các điểm trung chuyển giao thông công cộng với bán kính tiếp cận khoảng 500-800m, thì TOC mở rộng hơn về cách tiếp cận, nhấn mạnh vai trò của giao thông như một chất xúc tác để hình thành các cộng đồng sống động, đa chức năng, có bản sắc và gắn bó với địa điểm.

“TOC không phủ định vai trò của TOD, mà kế thừa và phát triển nó theo hướng nhân văn hơn, coi trọng yếu tố xã hội, sự tương tác giữa con người, không gian và kiến trúc”, TS. KTS Nguyễn Văn Hải nêu quan điểm.

Tại Tọa đàm, các chuyên gia, diễn giả đã báo cáo và thảo luận xoay quanh 5 chuyên đề: “TOD cho tái phát triển đô thị: Đáp số hay ẩn số?”; “TOD trong quy hoạch Hà Nội”; “TOC là gì? Làm thế nào để TOD trở thành TOC”; “Một số yếu tố có thể tham gia cấu thành TOC cho quy hoạch Hà Nội”; "Một số công cụ hỗ trợ phát triển TOC".

Theo TS Nguyễn Tài Thu - Phòng Quản lý đường sắt đô thị, Sở Xây dựng Hà Nội: Thành phố Hà Nội đang cụ thể hóa các quy định về TOD thông qua 4 nghị quyết của HĐND.

“Tuy nhiên, vẫn có các vấn đề lớn chưa được xác định về khoảng cách tiếp cận (500m hay 800m); lựa chọn các hành lang, khu vực TOD; tiêu chuẩn quy hoạch cho các khu đô thị đa chức năng; tài liệu quy định, hướng dẫn các bước triển khai TOD; cơ chế tài chính huy động nguồn lực xã hội”, TS Nguyễn Tài Thu nêu vấn đề.

Do vậy, TS Nguyễn Tài Thu đề xuất cần sớm đưa một tầm nhìn phát triển TOD để thống nhất mục tiêu hành động; đánh giá cụ thể khả năng, cơ chế huy động nguồn lực tài chính, nguồn lực từ đất đai để thực hiện các dự án TOD.

Bên cạnh đó, Thành phố nên nghiên cứu xem xét một số loại hình giao thông mới (như BRT thế hệ mới, xe điện không ray ART) để phát triển TOD; đặt hàng nghiên cứu hoặc thành lập các đơn vị nghiên cứu TOD để hỗ trợ TP xây dựng, ban hành những tài liệu, sách hướng dẫn TOD khả thi, hiệu quả, phù hợp với điều kiện của thành phố; tăng cường hợp tác, học hỏi, chia sẻ kinh nghiệm phát triển TOD với các thành phố trên thế giới.

ThS.KS Vũ Tuyết Mai - Viện Quy hoạch Xây dựng Hà Nội nhìn nhận, để phát triển TOD, TP Hà Nội sẽ phải đánh đổi về giá trị đầu tư, sự thay đổi về văn hoá…

“Vì vậy, để phát triển TOD cần có sự chung tay giữa người dân, cơ quan quản lý Nhà nước và nhà đầu tư”, ThS.KS Vũ Tuyết Mai nhấn mạnh.

Bởi vậy, theo ThS.KS Vũ Tuyết Mai, câu chuyện về PPP cần được bàn thảo kỹ lưỡng. Ví dụ như đối với việc cải tạo, xây dựng tập thể, chung cư, người dân góp đất để xây dựng TOD thì nhà đầu tư cần xây dựng cho người dân cái gì? Nhà nước sẽ được hưởng giá trị gì từ phát triển xã hội từ hình thức PPP đó?

Dẫn chứng từ kinh nghiệm quốc tế, KTS Trần Huy Ánh - Ủy viên Thường vụ Hội Kiến trúc sư Hà Nội chia sẻ bài học từ Grand Paris Express dự án giao thông công cộng kết hợp phát triển đô thị (Paris, Pháp) với quy mô 200km tàu điện, 68 nhà ga, tạo ra hơn 115.000 việc làm và đóng góp 20 tỷ Euro lợi ích kinh tế.

"Tỷ lệ hoàn vốn của mô hình này đạt 7 - 8%, trong khi 70% vật liệu xây dựng là vật liệu sinh học, cho thấy tính bền vững cả về môi trường và tài chính", KTS Trần Huy Ánh nhấn mạnh.

Từ góc độ thiết kế, KTS Nguyễn Thành Sơn - chuyên gia quy hoạch giao thông đô thị đề xuất tổ chức lại không gian đô thị theo cấu trúc "thành phố bên dưới thành phố" với hệ thống giao thông ngầm, bãi đỗ xe dưới đất và khu dịch vụ thương mại tầng thấp kết nối các tuyến đường sắt đô thị.

"Thiết kế đô thị cần hướng tới công trình thân thiện, hài hòa, liên thông giao thông - thương mại - sinh hoạt cộng đồng", KTS Nguyễn Thành Sơn chia sẻ.

Trong khi đó, ông Hoàng Anh Tuấn - đại diện Vircon Hồng Kông tại Việt Nam đã chia sẻ ứng dụng BIM, AI và mô hình số (Digital Twin) trong quy hoạch và vận hành hạ tầng đô thị.

Theo ông Hoàng Anh Tuấn: "Việc tích hợp các công nghệ này sẽ giúp mô phỏng, tối ưu hóa toàn bộ vòng đời công trình từ quy hoạch đến vận hành, góp phần giảm tới 34% chi phí khai thác vận hành".

Nhìn chung, buổi Tọa đàm đã mang đến những góc nhìn mới mẻ, sâu sắc về phát triển đô thị theo hướng tích hợp giao thông và cộng đồng.  

Kết thúc tọa đàm, Hội Kiến trúc sư Hà Nội tiến hành tổng hợp các ý kiến đóng góp làm tài liệu tham khảo gửi Sở Quy hoạch Kiến trúc Thành phố, các cơ sở đào tạo và cơ quan quản lý trong quá trình xây dựng mô hình đô thị bền vững, hướng tới tương lai cho Thủ đô và các đô thị Việt Nam.