Vẫn còn khoảng trống pháp luật
Sáng 15/01, tại Nhà Quốc hội, tiếp tục chương trình Kỳ họp bất thường lần thứ 5, Quốc hội thảo luận ở hội trường về một số nội dung mới hoặc còn ý kiến khác nhau của dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi).

Điều 79 dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi) liệt kê chi tiết 31 trường hợp Nhà nước thu hồi đất để thực hiện dự án phát triển kinh tế - xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng nhằm phát huy nguồn lực đất đai, nâng cao hiệu quả sử dụng đất, phát triển hạ tầng kinh tế - xã hội theo hướng hiện đại, thực hiện chính sách an sinh xã hội, bảo vệ môi trường và bảo tồn di sản văn hóa.
Đại biểu Hoàng Văn Cường - Đoàn ĐBQH TP Hà Nội cho biết, cần sửa khoản 27 Điều 79 cho phù hợp với quy định tại điểm a khoản 1 Điều 126 và yêu cầu của Nghị quyết số 18-NQ/TW. Bởi vì, điểm a khoản 1 Điều 126 quy định "Nhà nước giao đất có thu tiền sử dụng đất, cho thuê đất thông qua đấu thầu lựa chọn nhà đầu tư thực hiện dự án đầu tư sử dụng đất theo dự án được quy định tại khoản 27 Điều 79 của luật này mà được HĐND cấp tỉnh quyết định giao đất, cho thuê đất thông qua đấu thầu, lựa chọn nhà đầu tư thực hiện dự án có sử dụng đất" và cũng quy định HĐND cấp tỉnh quy định tiêu chí để quy định các dự án được lựa chọn theo hình thức đấu thầu cho phù hợp với tình hình của địa phương.
Theo đại biểu Hoàng Văn Cường, quy định của điểm a khoản 1 Điều 126 rất phù hợp với tinh thần của Nghị quyết số 18-NQ/TW và cũng phù hợp với điều kiện của địa phương.
Tuy nhiên, theo quy định tại khoản 27 Điều 79, trường hợp nhà nước thu hồi đất, chỉ có dự án thực hiện đầu tư xây dựng khu đô thị có công năng phục vụ hỗn hợp, đồng bộ hệ thống hạ tầng kỹ thuật, hạ tầng xã hội, nhà ở theo quy định của pháp luật về xây dựng.
Như vậy, nếu thực hiện theo khoản 27 Điều 79 thì rất nhiều dự án xây dựng khu đô thị không thỏa mãn tiêu chí của khoản 27 cũng không được đấu thầu hay là dự án sử dụng đất không phải đất ở thì không được phép thỏa thuận và cũng không được đấu thầu.
Đại biểu Hoàng Văn Cường cho rằng, đây sẽ là một khoảng trống của pháp luật vì có nhiều dự án sẽ không thể thực hiện được, không đấu thầu, không được thỏa thuận và cũng không phải giao trực tiếp. Đề nghị sửa khoản 27 Điều 79 là “các dự án sử dụng đất thuộc đối tượng phải đấu giá quyền sử dụng đất và đấu thầu lựa chọn nhà đầu tư theo quy định của pháp luật”.
Tiếp tục cơ chế tự thỏa thuận
Theo quy định của Hiến pháp 2013, để thu hồi đất thì các dự án phát triển kinh tế - xã hội phải đáp ứng 3 điều kiện: Thứ nhất phải là trường hợp thật cần thiết; thứ hai phải do luật định; và thứ ba phải vì lợi ích quốc gia, công cộng.
Đối chiếu với các yêu cầu này, đại biểu Phạm Trọng Nghĩa - Đoàn ĐBQH tỉnh Lạng Sơn cho rằng quy định tại Điều 79 và Điều 80 chưa thể hiện rõ tính chất thật cần thiết. Trên thực tế, có trường hợp thu hồi đất nằm trong 31 trường hợp quy định tại Điều 79 và đáp ứng quy định của Điều 80 nhưng công trình sau đó lại bị bỏ hoang, lãng phí, không đi vào cuộc sống do không thật cần thiết đối với nhân dân, đối với sự phát triển kinh tế - xã hội. Trong báo cáo giám sát tối cao về thực hành tiết kiệm, chống lãng phí trình Quốc hội tại Kỳ họp thứ 4 cũng nêu cụ thể nhiều trường hợp dự án đất hoang hóa, lãng phí. Do đó, đề nghị xem xét bổ sung cụm từ "thật cần thiết" vào phần mở đầu của Điều 79 dự thảo Luật.

Đại biểu Mai Văn Hải - Đoàn ĐBQH tỉnh Thanh Hóa đề nghị cần phải cân nhắc thêm nội dung quy định tại khoản 27 Điều 79 cho phù hợp theo tinh thần Nghị quyết số 18-NQ/TW về tiếp tục thực hiện cơ chế tự thỏa thuận giữa người dân và doanh nghiệp trong chuyển nhượng quyền sử dụng đất để thực hiện các dự án đô thị, nhà ở thương mại.
Theo đại biểu Mai Văn Hải, nên quy định nhà nước chỉ thực hiện thu hồi diện tích đất để làm hạ tầng kỹ thuật, hạ tầng xã hội, các công trình phúc lợi công cộng trong dự án đô thị. Còn phần diện tích xây dựng nhà ở thì vẫn phải thực hiện thỏa thuận giữa người dân và doanh nghiệp theo đúng tinh thần Nghị quyết số 18-NQ/TW.
Đồng thời, nên quy định rõ cơ chế thực hiện tự thỏa thuận như thế nào để thuận lợi cho cả doanh nghiệp và người dân, nếu không có căn cứ pháp lý để thỏa thuận, nhất là căn cứ pháp lý về giá thỏa thuận, thì lợi ích của doanh nghiệp và người dân rất khó đảm bảo hài hòa và sẽ rất khó cho doanh nghiệp trong vấn đề thu hồi đất.
Bên cạnh đó, đại biểu Lê Thị Thanh Lam - Đoàn ĐBQH tỉnh Hậu Giang góp ý, khoản 21 Điều 79 có quy định thu hồi đất để thực hiện dự án nhà ở xã hội. Đề nghị xem xét, đảm bảo hài hòa lợi ích giữa người sử dụng đất, nhà đầu tư và người quản lý phải đảm bảo đồng thuận việc thu hồi đất và có sự tách bạch rõ ràng từ mục đích sử dụng đất.
Nếu dự án nào thực sự vì mục đích công cộng, vì quốc gia, vì an ninh, vì nhà nước thì nhà nước nên có thu hồi bằng cơ chế hành chính. Còn đối với các dự án nhà ở xã hội, các doanh nghiệp, các nhà đầu tư, ngay cả các đơn vị sự nghiệp công lập đã thực hiện về chủ trương hoặc tài chính, cần thỏa thuận với người sử dụng đất, thu hồi đất theo cơ chế thị trường.