Thông qua trường hợp bờ vở sông Hồng, các chuyên gia và tổ chức xã hội đã nhấn mạnh tầm quan trọng của việc phát triển không gian công cộng xanh, bền vững và có sự tham gia của cộng đồng hướng tới mục tiêu nâng cao chất lượng sống cho người dân Thủ đô. Chiều 22/8, tại Sở Quy hoạch Kiến trúc Hà Nội, Hội Kiến trúc sư Hà Nội đã phối hợp cùng Think Playgrounds tổ chức tọa đàm với chủ đề “Trao đổi những kinh nghiệm tổ chức sân chơi công cộng”, nhằm bàn luận, trao đổi kinh nghiệm từ không gian sân chơi cộng đồng tại bờ vở sông Hồng.
Hàng loạt thách thức lớn tại khu vực bờ bãi ven sông Hồng
Bộ phim tài liệu ngắn “Rừng trong phố” ghi lại hình ảnh thực trạng trước cải tạo của khu vực Chương Dương - bờ vở sông Hồng là một vùng đất ngổn ngang rác thải, tiềm ẩn nhiều nguy hiểm và ảnh hưởng nặng nề đến đời sống dân cư. Thế nhưng, sau quá trình chỉnh trang, khu vực trũng thấp ấy đã lột xác thành không gian sinh hoạt cộng đồng trong lành, hấp dẫn và nhanh chóng trở thành điểm đến yêu thích của người dân.
Chuyên gia sinh thái Nguyễn Hoàng Hào cho biết, cảnh quan bờ vở sông Hồng có sự đa dạng sinh học, là nơi cư trú của nhiều loài động, thực vật, đặc biệt là các loài chim di cư và các loài thủy sinh.
Vì vậy, bờ vở có tiềm năng phát triển trong việc tạo cảnh quan đô thị, là không gian xanh, không gian vui chơi, giải trí cho người dân. Bên cạnh đó, bờ vở còn có vai trò điều hòa khí hậu, giảm thiểu tác động của lũ lụt, lọc nước và duy trì cân bằng sinh thái.
Cũng theo chuyên gia Nguyễn Hoàng Hào, khu vực bờ bãi ven sông Hồng hiện đang phải đối diện với hàng loạt thách thức lớn, từ tác động của biến đổi khí hậu, tình trạng ô nhiễm môi trường, đến sạt lở - xói mòn đất và sự suy giảm ý thức cộng đồng trong việc gìn giữ hệ sinh thái.
Đặc biệt, vấn đề lấn chiếm đất công tại các bãi giữa, bãi bồi diễn ra phức tạp, khiến diện tích tự nhiên bị chia cắt, gây khó khăn cho công tác quy hoạch tổng thể và làm gia tăng nguy cơ xói mòn dòng chảy.
“Nghiêm trọng hơn, khi đất công không được bảo vệ đúng mức, hoạt động khai thác tài nguyên tự phát diễn ra tràn lan, không chỉ phá vỡ cảnh quan mà còn làm suy kiệt hệ sinh thái, đe dọa đa dạng sinh học vốn rất quý giá của vùng sông Hồng”, chuyên gia sinh học Nguyễn Hoàng Hào cảnh báo.
Từ đây, chuyên gia đã đưa ra một số giải pháp để giảm thiểu những thách thức trên: quản lý tốt hơn các nguồn thải; phục hồi và bảo tồn đa dạng sinh học; kiểm soát khai thác tài nguyên; nâng cao nhận thức cộng đồng; và quy hoạch đô thị bền vững.
Không gian công cộng cho đô thị bền vững: Bài học từ bờ vở sông Hồng
Trong khuôn khổ trao đổi tại tọa đàm, bà Chu Kim Đức và ông Nguyễn Tiêu Quốc Đạt - những đồng sáng lập đại diện cho doanh nghiệp xã hội Think Playgrounds đã nhấn mạnh thực trạng thiếu hụt không gian công cộng tại các đô thị Việt Nam, trong đó Hà Nội là ví dụ điển hình khi diện tích không gian xanh bình quân đầu người còn rất thấp so với khuyến nghị của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO).
“Không chỉ thiếu về diện tích, các khâu thiết kế, quản lý, duy trì và vận hành không gian công cộng cũng chưa hợp lý, dẫn đến tình trạng lãng phí và chưa đáp ứng đúng nhu cầu thiết yếu cho sức khỏe, sự phát triển của trẻ em cũng như đời sống tinh thần của cộng đồng đô thị”, các chuyên gia nêu rõ.
Để minh chứng cho những giải pháp khả thi, bà Chu Kim Đức đã giới thiệu dự án “Bờ vở sông Hồng - Hà Nội” do Think Playgrounds khởi xướng từ năm 2017 đến nay.
Dự án hướng tới cải tạo các khu vực ô nhiễm ven sông Hồng thành không gian sinh hoạt cộng đồng, nơi người dân có thể vui chơi, giải trí, gắn kết văn hóa và đồng thời bảo tồn hệ sinh thái tự nhiên. Với định hướng thiết kế mở từ những lối tiếp cận chính dẫn tới các không gian sinh hoạt đan xen mảng xanh và chuyển tiếp dần sang vùng sinh cảnh bản địa, dự án đã tạo nên một diện mạo mới cho khu vực ven sông.
Quá trình thực hiện dự án kéo dài qua nhiều giai đoạn nhỏ, thu hút sự tham gia của cộng đồng dân cư, trẻ em, tình nguyện viên cùng các chuyên gia, với sự đồng hành của nhiều đối tác như MB Bank, UNIS, BVIS, BIS, Ford…
“Mỗi hoạt động không chỉ dừng ở việc xây dựng hạ tầng, mà còn bao gồm các buổi hoạt động trải nghiệm về cải tạo đơn giản hạ tầng, xử lý nước thải, tổ chức tour thử nghiệm nhằm nâng cao hiểu biết của cộng đồng về giá trị sinh thái và môi trường. Qua đó, dự án góp phần cải tạo cảnh quan, cải thiện chất lượng sống và khuyến khích lối sống bền vững trong cộng đồng đô thị”, bà Chu Kim Đức cho biết.
Từ kinh nghiệm triển khai, đại diện Think Playgrounds đã kiến nghị Hội Kiến trúc sư Hà Nội những định hướng để thúc đẩy phát triển không gian công cộng sinh thái cộng đồng trong tương lai. Các kiến nghị nhấn mạnh việc ưu tiên sức khỏe cộng đồng và khả năng thích ứng với biến đổi khí hậu trong quy hoạch kiến trúc; khuyến khích sự tham gia trực tiếp của cộng đồng trong mọi giai đoạn; chú trọng bảo tồn đa dạng sinh thái; hỗ trợ các sáng kiến xã hội - môi trường theo hướng thuận tự nhiên; và đặc biệt là cần có chính sách bảo tồn, phát triển bền vững khu vực bờ sông Hồng, mép nước tự nhiên.
Khép lại tọa đàm, nhiều góc nhìn và giải pháp đã được đề xuất, từ thực tiễn bảo tồn sinh thái đến mô hình cải tạo không gian đô thị. Thông qua trường hợp bờ vở sông Hồng, các chuyên gia và tổ chức xã hội đã nhấn mạnh tầm quan trọng của việc phát triển không gian công cộng xanh, bền vững và có sự tham gia của cộng đồng hướng tới mục tiêu nâng cao chất lượng sống cho người dân Thủ đô.
