Đầu tư xây dựng tuyến cao tốc từ Đồng Đăng - Trà Lĩnh là lối mở, là đòn bẩy đặc biệt quan trọng đối với sự phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh Cao Bằng. Để dự án sớm thành hiện thực cần giải quyết cơ chế liên thông giữa trung ương với tỉnh, giữa tỉnh với nhà đầu tư… Biến không thể thành có thể
Tỉnh Cao Bằng có lợi thế về đường biên giới tiếp giáp với Trung Quốc dài hơn 333 km. Nhưng, Cao Bằng không có sân bay, cảng biển. Từ Cao Bằng muốn tiếp cận các trung tâm chính trị, kinh tế - xã hội lớn của đất nước không có lựa chọn nào khác ngoài hệ thống giao thông đường bộ với hai tuyến quốc lộ 3 (Hà Nội - Thái Nguyên - Bắc Kạn - Cao Bằng) và quốc lộ 4A (Hà Nội - Lạng Sơn - Cao Bằng), thời gian di chuyển từ 7 - 8 giờ, qua những khu vực địa hình hiểm trở. Những rào cản của hạ tầng giao thông đã khiến Cao Bằng chưa phát huy được tiềm năng xứng tầm.
Việc đầu tư xây dựng tuyến cao tốc từ Đồng Đăng (Lạng Sơn) đến Trà Lĩnh (Cao Bằng) là lối mở, là đòn bẩy đặc biệt quan trọng đối với sự phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh Cao Bằng; bảo bảo quốc phòng, an ninh; kết nối tỉnh Cao Bằng với các tỉnh biên giới và đặc biệt kết nối với Thủ đô Hà Nội, trung tâm kinh tế, chính trị và văn hóa của cả nước.
Tuy nhiên, việc triển khai dự án gặp rất nhiều khó khăn cả về địa hình, địa chất, yếu tố kỹ thuật, thủ tục pháp lý, đặc biệt là nhu cầu vốn cho dự án rất lớn. Theo quy hoạch tuyến cao tốc Đồng Đăng - Trà Lĩnh đã được Bộ GTVT lập, dự án có chiều dài 144 km với tổng vốn đầu tư trên 47.000 tỷ đồng.
Đã có nhiều nhà đầu tư trong nước và ngoài nước quan tâm, tìm hiểu, khảo sát nhưng đều không quay trở lại. Lưu lượng người tham gia giao thông thấp là một trong những thách thức lớn nhất khiến rất nhiều nhà đầu tư đã bỏ cuộc. Vì thế, trong nhiều năm, dự án vẫn chưa được triển khai thực hiện.
Năm 2019, tỉnh Cao Bằng đã mời Tập đoàn Đèo Cả về tham gia nghiên cứu triển khai dự án, đã tham mưu cho địa phương đề xuất Thủ tướng Chính phủ triển khai sớm trước năm 2030 để có cơ sở nghiên cứu, triển khai dự án.
Với kinh nghiệm xây dựng thành công các công trình giao thông trọng điểm của ngành Giao thông, Tập đoàn Đèo Cả đã đề xuất phương án điều chỉnh hướng tuyến với hầm xuyên núi cùng cầu vượt thung lũng, rút ngắn chiều dài tuyến xuống còn dưới 100 km, giảm tổng mức đầu tư xuống còn gần một nửa so với phương án ban đầu, còn khoảng 23.000 tỷ đồng.
Với tổng mức đầu tư trên 20.000 tỷ đồng trong bối cảnh tỉnh Cao Bằng còn khó khăn, bắt buộc nhà đầu tư đề xuất giải pháp phân kỳ đầu tư dự án với giai đoạn 1 khoảng 14.000 tỷ đồng, để việc triển khai dự án trở nên khả thi.
Ngày 29/05/2021, trong chuyến đi kiểm tra thực tế toàn tuyến cao tốc Đồng Đăng - Trà Lĩnh, Bộ trưởng Bộ KH&ĐT Nguyễn Chí Dũng đã yêu cầu tỉnh Cao Bằng phối hợp cùng nhà đầu tư nghiên cứu các hướng tuyến nhằm tối ưu bài toán tài chính tổng thể cho phát kinh tế vùng, kết nối các hướng tuyến đến các cửa khẩu, khu kinh tế, dịch vụ.
Đặc biệt, tại dự án cao tốc Đồng Đăng - Trà Lĩnh lần đầu tiên đã tổ chức thi tuyển kiến trúc giải thưởng lên đến 1 tỷ đồng, nhằm tạo đòn bẩy cho lưu lượng “biến dòng người thành dòng tiền”, tạo điểm nhấn cảnh quan các công trình đặc biệt như hầm, cầu, nút giao, trạm dừng nghỉ như 1 điểm thăm quan, thu hút du khách, phương tiện, đa dạng các nguồn vốn, địa phương dồn toàn lực kỳ trung hạn 2021-2025 để góp vốn mồi, thu hút nhà đầu tư công.
Kỳ vọng dự án sớm thành hiện thực
Dự án đã dành được sự quan tâm đặc biệt của lãnh đạo Đảng, Nhà nước, Quốc hội và Chính phủ. Trong chuyến thăm và làm việc tại tỉnh Cao Bằng trong 2 ngày 22 - 23/4/2015, Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng đã phát biểu: “Tiếp tục tranh thủ sự giúp đỡ của các Bộ, ban, ngành Trung ương và các địa phương để xây dựng và phát triển đô thị; sử dụng nhiều nguồn vốn để nhanh chóng triển khai dự án đường bộ cao tốc Lạng Sơn - Cao Bằng, khu kinh tế cửa khẩu và một số dự án trọng điểm của tỉnh”.
Ngày 15/11/2021, trong một buổi làm việc với tỉnh Cao Bằng, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính nhấn mạnh vai trò của tuyến cao tốc Đồng Đăng - Trà Lĩnh là dự án quan trọng nhất của tỉnh Cao Bằng trong nhiệm kỳ và yêu cầu địa phương dồn toàn lực để thực hiện dự án, không đầu tư dàn trải, manh mún.
Điểm đặc biệt, dự án Đồng Đăng - Trà Lĩnh là dự án “thí điểm” áp dụng các chính sách đầu tư theo hình thức đối tác công tư (PPP), cũng là dự án PPP giao thông đầu tiên thực hiện theo Nghị định số 63/2018/NĐ-CP ngày 04/5/2018 về đầu tư theo hình thức đối tác công tư và sau này cũng là dự án đầu tiên thực hiện theo Luật Đầu tư theo phương thức đối tác công tư số 64/2020/QH14.
Mặc dù quá trình triển khai dự án gặp nhiều khó khăn, vướng mắc khi các Nghị định, Thông tư và các văn bản hướng dẫn Luật Đầu tư theo phương thức đối tác công tư số 64/2020/QH14 chưa hoàn thiện, thủ tục triển khai dự án bị kéo dài nhưng tỉnh Cao Bằng và nhà đầu tư đề xuất dự án đã kiên trì bám sát, theo đuổi mục tiêu hoàn thành dự án đến cùng.
Dự án đã đi được chặng đường dài, chứng kiến sự quyết tâm rất lớn của lãnh đạo tỉnh Cao Bằng, đồng thời cũng cho thấy nhà đầu tư đề xuất dự án đã có nhiều nỗ lực, sáng tạo, kiên định và dốc sức vì sự phát triển của tỉnh Cao Bằng, từ 2018 đến nay.
Để hoàn thành dự án trong năm 2025 và đưa dự án vào khai thác, vận hành từ năm 2026, quá trình triển khai dự án luôn cần thiết thể hiện phương châm “Muốn thông đường thực địa phải thông đường trách nhiệm”, phải giải quyết “Cơ chế liên thông nhằm tạo ra giá trị xã hội”, liên thông giữa Trung ương với tỉnh, liên thông giữa các tỉnh nơi có dự án đi qua và giữa các cơ quan có thẩm quyền trong tỉnh với các nhà đầu tư để cùng nhau hợp tác, tháo gỡ các vướng mắc, quyết tâm thực hiện lời Bác Hồ: “Cao Bằng vượt mức không ai cao bằng”.
