Câu chuyện Chủ tịch UBND TP Phú Quốc (Kiên Giang) bị thua kiện vì đã ban hành quyết định cưỡng chế không đúng quy định, gây thiệt hại tài sản của công dân đã khiến nhiều người thêm canh cánh nỗi lo cho năng lực chính quyền cấp huyện hiện nay. Câu chuyện Chủ tịch UBND TP Phú Quốc (Kiên Giang) bị thua kiện vì đã ban hành quyết định cưỡng chế không đúng quy định, gây thiệt hại tài sản của công dân đã khiến nhiều người thêm canh cánh nỗi lo cho năng lực chính quyền cấp huyện hiện nay.
Nói là “thêm canh cánh nỗi lo” bởi là vì nỗi lo này đã có từ lâu, đặc biệt là những vụ việc liên quan đến lĩnh vực đất đai, xây dựng, đến đền bù, giải tỏa, đến cưỡng chế, thu hồi… Nay thêm câu chuyện thua kiện này thực ra cũng không có gì đáng bàn, nhưng nó lại ám ảnh bởi những cái sai cực kỳ sơ đẳng về pháp lý tại một đô thị có triển vọng phát triển vào hàng bậc nhất của Việt Nam hiện nay.
Chúng ta hãy theo dõi thử xem diễn biến của vụ kiện tụng này và thấy nên rút ra bài học gì?
Theo tường thuật của Vnexpres, sáng 09/11/2022, cơ quan chức năng đã tiến hành tháo dỡ 2 trong số 79 căn biệt thự xây trái phép trên đất công tại xã Dương Tơ, TP Phú Quốc.
Hai căn biệt thự trên của ông Vũ Đình Khánh (52 tuổi) và Lê Xuân Hồng (49 tuổi), xây trái phép trên diện tích hơn 1.000 m2. Quá trình tháo dỡ, một số người chống đối, song bị lực lượng chức năng khống chế.
Ông Huỳnh Văn Nhân - Chủ tịch UBND xã Dương Tơ cho biết, chính quyền địa phương đã thực hiện đầy đủ các bước: xác minh nguồn gốc, xử phạt hành chính 7,5 triệu đồng, yêu cầu tháo dỡ hoàn trả hiện trạng ban đầu đối với hai căn biệt thự này.
"Đã quá thời hạn nhưng chủ biệt thự không chấp hành nên cơ quan chức năng thực hiện cưỡng chế", ông Nhân nói và cho biết 77 căn còn lại đang trong quá trình xác minh, xử phạt. Dự kiến trong năm nay việc tháo dỡ sẽ hoàn thành để trả lại hiện trạng ban đầu.
Ông cũng cho biết, sau khi hoàn thành tháo dỡ công trình, cơ quan chức năng sẽ đo đạc, xác định vị trí, diện tích, lập biên bản kiểm kê... và bàn giao thửa đất cho UBND xã Dương Tơ quản lý. Đối với các trang thiết bị, tài sản đã kiểm kê, nếu chủ biệt thự từ chối nhận, chính quyền địa phương sẽ quản lý, bảo vệ và xử lý theo quy định.
Đến đây, ai cũng nghĩ việc tổ chức cưỡng chế của chính quyền sở tại là chuẩn chỉ về pháp lý, thế nhưng tại sao ra đến tòa mà vẫn thua kiện?
Theo đơn khởi kiện, năm 2019, ông Vũ Đình Khánh, ông Lê Xuân Hồng cùng nhiều anh chị em hùn tiền mua 0,5 ha đất của ông Đào Văn Quy. Hiện trạng khi ấy, khu đất "bưng, trũng" không bằng phẳng, đang trồng tràm tự nhiên, phải phát quang, san lấp mới sử dụng được. Khi mua, các ông chỉ viết giấy tay với người bán vì đất chưa được cấp sổ đỏ. Năm sau, hai ông xây nhà, không bị chính quyền địa phương nhắc nhở hay lập biên bản.
Đến ngày 25/8/2022, chủ biệt thự bị công chức địa chính xã Dương Tơ lập biên bản vi phạm hành chính với hành vi chiếm đất nông nghiệp. Nửa tháng sau, hai ông bị xử phạt 7,5 triệu đồng, buộc hoàn trả đất cho UBND xã Dương Tơ (Quyết định số 4325). Ngày 31/10/2022, UBND TP Phú Quốc ra quyết định cưỡng chế (số 5224), buộc hai ông phải tự tháo dỡ trong 10 ngày. Tuy nhiên, đến sáng 09/11/2022, căn biệt thự của hai ông bị lực lượng chức năng đập bỏ.
Ông Khánh khẳng định phần đất xây biệt thự không thuộc xã Dương Tơ quản lý, quyết định cưỡng chế buộc ông phải tháo dỡ trong 10 ngày nhưng chưa đến hạn thì biệt thự bị tháo dỡ, gây thiệt hại tài sản. Ông cho rằng các quyết định 4325 và 5224 của Chủ tịch UBND TP Phú Quốc đã sai nên khởi kiện, yêu cầu tòa huỷ; đồng thời tuyên bố hành vi cưỡng chế là trái quy định, buộc thành phố bồi thường thiệt hại hơn 1 tỷ đồng.
Tại phiên tòa ngày 21/8/2023, TAND tỉnh Kiên Giang nhận định: Vị trí đất hai nguyên đơn xây cất nằm ngoài phần đất tỉnh giao xã Dương Tơ quản lý (căn cứ văn bản phúc đáp của Văn phòng Đăng ký đất đai). Do đó, TP Phú Quốc đã xác định sai chủ thể quản lý, dẫn đến quyết định xử phạt số 4324, 4325 chưa đúng quy định.
Tòa cũng cho rằng, việc Phú Quốc tiến hành cưỡng chế trong 10 ngày kể từ ngày chủ biệt thự nhận quyết định là không đúng, vì theo quy định tại khoản 3 Điều 5 Nghị định số 166/2013/NĐ-CP (Quy định về cưỡng chế thi hành Quyết định xử phạt vi phạm hành chính) thì thời hạn tối thiểu phải là 15 ngày.
Tài sản trên đất thuộc sở hữu hợp pháp của chủ biệt thự, họ được quyền tháo dỡ, di dời trước khi bị cưỡng chế. Tuy nhiên, chính quyền đã tiến hành cưỡng chế sớm hơn 1 ngày so với thời hạn trong quyết định, khiến nhiều tài sản đáng lý có thể di dời đã bị phá huỷ. Ban cưỡng chế không tiến hành tháo dỡ mà dùng xe cơ giới để phá huỷ là không phù hợp quy định, gây thiệt hại đến tài sản hợp pháp của nguyên đơn.
Từ đó, HĐXX tuyên huỷ các quyết định xử phạt, quyết định cưỡng chế đối với ông Khánh, ông Hồng; tuyên hành vi cưỡng chế của chính quyền Phú Quốc đối với hai nguyên đơn là trái quy định.
Ngày 28/9/2023, không đồng ý với bản án trên, Chủ tịch UBND TP Phú Quốc đã kháng cáo, đề nghị TAND Cấp cao tại TP.HCM bác toàn bộ đơn kiện của ông Hồng và Khánh.
Câu chuyện hẳn là sẽ còn kéo dài và chắc chắn sẽ gây nhiều phiền toái và tốn nhiều công sức cho các cơ quan công quyền của Phú Quốc mà cả của tỉnh Kiên Giang.
Vậy bài học qua vụ việc này là gì?
Đầu tiên, đây có thể coi là một trong những vụ việc điển hình để buông lỏng quản lý đất đai và quản lý trật tự xây dựng ở chính quyền cấp huyện. Cả 79 căn biệt thự xây trái phép trên đất công từ 3 năm trước mà chính quyền địa phương không ngăn cản ngay từ đầu. Mỗi căn được xây dựng trên diện tích 200 - 350 m2, tổng diện tích lấn chiếm gần 19 ha. Khu biệt thự được quy hoạch khá chỉnh chu với đường bê tông rộng 6 - 8 m, kết nối trục đường lớn; đầy đủ hệ thống điện, nước. Một số căn nhà đã có người vào sinh sống. Trong khu vực này còn 140 nền trống chưa xây dựng.
Nếu nhìn ở góc độ coi tài sản của mỗi người dân cũng là một phần tài sản của quốc gia, vậy để cho vi phạm pháp luật xảy ra, việc cưỡng chế sẽ gây ra lãng phí đến mức nào?
Thứ hai, đó là sự am hiểu pháp luật của những người ra quyết định cưỡng chế trong vụ việc này còn hạn hẹp. Tôi hoàn toàn ủng hộ quan điểm phán quyết của HĐXX tại phiên tòa, phán quyết việc nào ra việc đó. Theo Điều 5 Khoản 3 của Nghị định Quy định về cưỡng chế thi hành quyết định xử phạt vi phạm hành chính: “Thời hạn thi hành quyết định cưỡng chế là 15 ngày, kể từ ngày nhận quyết định cưỡng chế; trường hợp quyết định cưỡng chế có ghi thời hạn thi hành nhiều hơn 15 ngày thì thực hiện theo thời hạn đó”. Vậy mà chính quyền địa phương lại tùy ý bớt của người dân, chỉ cho có 10 ngày, sau đó mới có 9 ngày đã tiến hành cưỡng chế. Lỗi sơ đẳng như thế thật khó chấp nhận.
Thứ ba, lỗi nhầm lẫn địa bàn cũng là việc “cười ra nước mắt”. Vị trí đất 2 nguyên đơn xây cất nằm ngoài phần đất tỉnh giao xã Dương Tơ quản lý (căn cứ văn bản phúc đáp của Văn phòng Đăng ký đất đai). Vậy lý gì mà ông Chủ tịch UBND xã Dương Tơ đứng ra chỉ đạo việc cưỡng chế?
Thứ tư, lỗi này khá phổ biến chứ không chỉ riêng Phú Quốc, tức là “tháo dỡ” rất khác với “phá dỡ”. Một bên là bảo vệ tài sản và một bên là hủy hoại tài sản. Nếu người dân kiện về hành vi này thì chính quyền địa phương hẳn sẽ gặp không ít rắc rối.
Ai cũng từng biết ngày 23/6/2022, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định 767/QĐ-TTg phê duyệt Nhiệm vụ Quy hoạch chung TP Phú Quốc, tỉnh Kiên Giang đến năm 2040.
Mục tiêu quy hoạch là phát triển TP Phú Quốc trở thành một đô thị biển đảo đặc sắc; một trung tâm du lịch, nghỉ dưỡng và dịch vụ có bản sắc, chất lượng cao, có sức hấp dẫn đối với du khách trong nước và quốc tế; trung tâm thương mại, dịch vụ và trung tâm chăm sóc sức khoẻ, điều dưỡng ứng dụng công nghệ cao ở tầm cỡ khu vực và quốc tế; trung tâm chính trị - văn hóa; một không gian sống có chất lượng và gắn bó của người dân trên đảo; quản lý phát triển đô thị theo hướng tăng trưởng xanh, thông minh, tiết kiệm năng lượng và thích ứng với biến đổi khí hậu, tạo nguồn lực cho đầu tư phát triển.
Với sứ mạng lớn như thế, tầm vóc quốc gia và quốc tế như thế, lĩnh vực bao quát như thế thì mọi người đều hy vọng chính quyền của Phú Quốc cần phải giỏi giang như thế nào để có thể gánh vác nổi.
Sự việc trên đây khiến cho nhiều người canh cánh còn là nhẹ!
