Để có nguồn vốn dài hạn, bền vững cho phát triển NƠXH, Chính phủ đề xuất thành lập Quỹ Nhà ở quốc gia để thực hiện chức năng đầu tư xây dựng, tạo lập quỹ nhà ở cho người có thu nhập thấp. 
Sáng 20/5, tiếp tục chương trình kỳ họp thứ 9, Quốc hội khóa XV, Quốc hội nghe Bộ trưởng Bộ Xây dựng Trần Hồng Minh trình bày Tờ trình của Chính phủ, Chủ nhiệm Ủy ban PL&TP Hoàng Thanh Tùng trình bày Báo cáo thẩm tra của Ủy ban PL&TP về dự thảo Nghị quyết về thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù phát triển NƠXH.
Đẩy nhanh tiến độ đầu tư xây dựng các dự án NƠXH
Theo Tờ trình của Chính phủ, việc xây dựng Nghị quyết của Quốc hội về thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù phát triển NƠXH nhằm đẩy nhanh tiến độ, rút ngắn thời gian đầu tư xây dựng các dự án NƠXH; Tạo hành lang pháp lý đầy đủ, đồng bộ, thống nhất, tháo gỡ khó khăn, vướng mắc trong xây dựng, phát triển NƠXH, đáp ứng yêu cầu phát triển nhanh hiện nay.
Tạo cơ chế ưu đãi hơn nữa để thu hút các doanh nghiệp tham gia đầu tư xây dựng NƠXH; Thúc đẩy sự phát triển NƠXH, đồng thời có tác động kép giúp người dân có thu nhập thấp có cơ hội tiếp cận với nhà ở phù hợp, gắn với việc hoàn thành mục tiêu thực hiện Đề án: “Đầu tư xây dựng ít nhất 1 triệu căn hộ NƠXH cho đối tượng thu nhập thấp, công nhân khu công nghiệp giai đoạn 2021-2030”, đồng thời cân đối cung - cầu, điều chỉnh cơ cấu hàng hóa BĐS, từ đó tác động hạ giá thành phân khúc nhà ở thương mại, giúp thị trường BĐS phát triển ổn định, lành mạnh hơn.
Chính phủ đề xuất cụ thể nhiều cơ chế chính sách để tạo hành lang pháp lý, cơ chế phát triển NƠXH. Đáng chú ý, để có nguồn vốn dài hạn, bền vững cho phát triển NƠXH, Chính phủ đề xuất thành lập Quỹ Nhà ở quốc gia để thực hiện chức năng đầu tư xây dựng, tạo lập quỹ NƠXH, nhà ở cho cán bộ, công chức, viên chức, người lao động thuê mua, thuê.
Quỹ được hình thành từ nguồn NSNN cấp, tiếp nhận nguồn hỗ trợ tự nguyện, nguồn đóng góp của tổ chức, cá nhân trong và ngoài nước, nguồn thu từ việc đóng tiền tương đương giá trị quỹ đất đã đầu tư xây dựng hệ thống hạ tầng kỹ thuật để xây dựng NƠXH theo quy định của pháp luật về nhà ở, nguồn từ bán nhà ở thuộc tài sản công và các nguồn huy động hợp pháp khác.
Chính phủ đồng thời đề xuất thí điểm: UBND cấp tỉnh giao chủ đầu tư hoặc chấp thuận chủ trương đầu tư đồng thời giao chủ đầu tư dự án đầu tư xây dựng NƠXH; Bộ Quốc phòng, Bộ Công an giao chủ đầu tư hoặc chấp thuận chủ trương đầu tư đồng thời giao chủ đầu tư dự án đầu tư xây dựng nhà ở cho lực lượng vũ trang nhân dân sau khi được UBND cấp tỉnh thống nhất bằng văn bản danh mục dự án, vị trí khu đất để đầu tư xây dựng nhà ở cho lực lượng vũ trang nhân dân; trình tự, thủ tục giao Chính phủ quy định chi tiết.
Đề xuất thời gian thực hiện thủ tục chấp thuận chủ trương đầu tư đồng thời giao chủ đầu tư không thông qua đấu thầu tối đa 75 ngày, cắt giảm được khoảng 200 ngày, tương ứng khoảng 70% thời gian thực hiện so với quy định hiện hành.
Đề xuất bỏ bước lập, thẩm định, phê duyệt nhiệm vụ quy hoạch chi tiết; bỏ thủ tục thẩm định báo cáo nghiên cứu khả thi; Trường hợp công trình NƠXH thuộc dự án đầu tư xây dựng NƠXH được đề xuất áp dụng thiết kế mẫu, thiết kế điển hình đã được cơ quan nhà nước có thẩm quyền công bố thì được miễn Giấy phép xây dựng.
Việc lựa chọn nhà thầu trong hoạt động xây dựng để thực hiện các gói thầu thuộc dự án đầu tư xây dựng NƠXH, công trình NƠXH bằng nguồn vốn đầu tư công, nguồn tài chính công đoàn, vốn của doanh nghiệp nhà nước và doanh nghiệp do doanh nghiệp nhà nước nắm giữ 100% vốn điều lệ được thực hiện theo hình thức chỉ định thầu rút gọn theo quy định của pháp luật về đấu thầu…
Cần bổ sung cơ chế phòng ngừa tiêu cực
Theo Báo cáo thẩm tra của Ủy ban PL&TP, dự thảo bổ sung 03 chính sách mới so với Kết luận của Bộ Chính trị, đề nghị Chính phủ báo cáo xin ý kiến chỉ đạo của cấp có thẩm quyền về nội dung này.
Các chính sách được đề nghị trong dự thảo Nghị quyết đều là những chính sách mới, lớn, có tác động sâu rộng đến nguồn lực nhà nước, quyền, nghĩa vụ của các doanh nghiệp, tổ chức, cá nhân, nhiều giải pháp đột phá rất thông thoáng, tuy cần thiết để đáp ứng yêu cầu thực tiễn, nhưng đồng thời cũng tiềm ẩn nguy cơ sơ hở, lạm dụng dẫn đến tham nhũng, tiêu cực, lãng phí… đề nghị bổ sung quy định giao Chính phủ có trách nhiệm xây dựng cơ chế phòng ngừa sơ hở, tiêu cực, tham nhũng, tránh việc trục lợi chính sách gây thất thoát, lãng phí nguồn lực, bảo đảm chất lượng xây dựng NƠXH.
Về việc thành lập Quỹ Nhà ở quốc gia với các lý do nêu tại Tờ trình của Chính phủ, Ủy ban PL&TP tán thành tán thành việc xác định đây là Quỹ tài chính nhà nước ngoài ngân sách để bảo đảm rõ ràng về địa vị pháp lý, mô hình tổ chức của Quỹ.
Tuy nhiên, về chức năng, nhiệm vụ của Quỹ, Ủy ban PL&TP cho rằng, quy định chức năng “đầu tư xây dựng” của Quỹ dẫn đến cách hiểu Quỹ sẽ trực tiếp làm chủ đầu tư xây dựng NƠXH, nếu vậy cần làm rõ Quỹ có đáp ứng điều kiện làm chủ đầu tư dự án đầu tư xây dựng nhà ở theo quy định của Luật Nhà ở và Luật khác có liên quan, để có cơ sở tổ chức thực hiện.
Bên cạnh đó, Quỹ Nhà ở quốc gia có chức năng tạo lập quỹ NƠXH, đề nghị làm rõ vị trí pháp lý, mô hình tổ chức và chức năng, nhiệm vụ của Quỹ; Phạm vi chức năng của Quỹ sẽ rất rộng vì đối tượng mà Quỹ hướng tới là toàn bộ người lao động trong xã hội, do đó cần nghiên cứu xây dựng cơ chế tài chính của Quỹ phù hợp hơn, bảo đảm tăng cường xã hội hóa nguồn vốn phát triển NƠXH.
Về nội dung liên quan đến việc Nhà nước hoàn trả tiền cho chủ đầu tư trong trường hợp chủ đầu tư có quyền sử dụng đất hoặc thỏa thuận nhận chuyển quyền sử dụng đất, có nhiều ý kiến đề nghị cân nhắc thận trọng vì đây là nội dung có tác động lớn đến nguồn lực nhà nước nhưng chưa có đánh giá tác động chính sách kỹ lưỡng, chưa được báo cáo và có sự chấp thuận của cấp có thẩm quyền; dự thảo Nghị quyết cũng chưa xác định rõ thời điểm thực hiện việc hoàn trả có thể dẫn đến tùy nghi trong thực hiện, có nguy cơ gây ra sơ hở, thất thoát, tiêu cực…
