Chủ động hoàn thiện công cụ quản lý nhà nước về định mức bảo đảm phù hợp với thực tiễn

Thứ trưởng Bộ Xây dựng Bùi Hồng Minh đã có cuộc trao đổi với phóng viên Tạp chí Xây dựng để làm rõ thêm một số nội dung liên quan đến việc triển khai Công điện số 02/CĐ-TTg ngày 09/01/2024 của Thủ tướng Chính phủ về tháo gỡ các khó khăn, vướng mắc liên quan đến định mức, đơn giá xây dựng; khai thác, cung ứng VLXD cho các dự án, công trình giao thông trọng điểm, quan trọng quốc gia…

- Phóng viên: Thưa Thứ trưởng, vì sao định mức, giá và hợp đồng xây dựng ở Việt Nam luôn tồn tại những bất cập? Xin ông cho biết quan điểm của ông về vấn đề này?

Thứ trưởng Bùi Hồng Minh: Trong những năm vừa qua, Bộ Xây dựng luôn chủ động quan tâm hoàn thiện các công cụ quản lý nhà nước trong lĩnh vực này. Qua đó, Bộ Xây dựng đã có thời gian nghiên cứu, tổng hợp và học tập kinh nghiệm từ các nước trên thế giới, như các nước trong khối Đông Âu, Tây Âu, châu Á, châu Âu; đồng thời, cũng rà soát lại cách quản lý của Việt Nam bảo đảm không chỉ phù hợp với thực tiễn tại Việt Nam mà còn phải phù hợp với xu hướng của thế giới.

Hiện nay, trên thế giới có nhiều phương pháp quản lý định mức, giá và hợp đồng xây dựng. Tuy nhiên, chỉ tồn tại 2 phương pháp lớn: Phương pháp quản lý theo cách xây dựng và ban hành định mức, đơn giá, cũng là phương pháp đang áp dụng tại Nhật Bản và Trung Quốc; và phương pháp quản lý theo giá tổng hợp, là phương pháp áp dụng tại Mỹ, Anh và các nước Tây Âu.

Trong đó, phương pháp quản lý theo giá tổng hợp được hiểu là phương pháp quản lý theo một kết cấu, hoặc theo một đơn vị sản phẩm, hoặc theo một hạng mục của công trình, dự án.

Tại sao Mỹ, Anh và các nước Tây Âu áp dụng phương pháp này? Vì cơ bản, công cụ quản lý của các nước này đã có quá trình hình thành và phát triển lâu dài.

Còn tại Việt Nam, quản lý theo phương pháp ban hành định mức, đơn giá cũng đã đi theo suốt chiều dài lịch sử đến thời điểm hiện nay. Trong quá trình đó, phương pháp quản lý theo định mức, đơn giá cũng luôn được bổ sung, hoàn thiện bảo đảm phù hợp với thực tiễn... Do đó, về mặt bản chất, việc ban hành định mức, đơn giá luôn tồn tại những bất cập nhất định vì muốn ban hành một định mức cho một công tác thì công tác đó phải được áp dụng trong thực tiễn...

Để tiếp cận được công cụ quản lý nhà nước mới, Bộ Xây dựng đã chủ động nghiên cứu thêm nhiều phương pháp mới, trong đó có phương pháp lấy số hóa làm gốc. Theo đó, Bộ Xây dựng đã tham mưu Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ ban hành Lộ trình áp dụng mô hình thông tin công trình BIM trong hoạt động xây dựng (Quyết định số 258/QĐ-TTg). Theo Lộ trình này, giai đoạn từ năm 2023, áp dụng BIM bắt buộc đối với các công trình cấp I, cấp đặc biệt của các dự án đầu tư xây dựng mới sử dụng vốn đầu tư công, vốn nhà nước ngoài đầu tư công và đầu tư theo phương thức đối tác công tư. Nội dung áp dụng và mức độ chi tiết của mô hình BIM do chủ đầu tư dự án quyết định.

Đối với công trình áp dụng BIM, cơ quan quản lý nhà nước sử dụng mô hình BIM để hỗ trợ trong quá trình thẩm định báo cáo nghiên cứu khả thi, thẩm định thiết kế xây dựng triển khai sau thiết kế cơ sở, cấp phép xây dựng, kiểm tra công tác nghiệm thu. Từ năm 2025, áp dụng BIM bắt buộc đối với các công trình cấp II trở lên… Việc này sẽ giúp cho các cơ quan quản lý nhà nước, trong đó có Bộ Xây dựng, từng bước hình thành lên các đơn giá tổng hợp một cách minh bạch, rõ ràng.

Nếu chúng ta không thúc đẩy áp dụng BIM thì chúng ta không có Big data. Nếu không có Big data thì không có các hệ thống thiết kế mẫu và quản lý dự án. Chính vì vậy, đi song song với câu chuyện số hóa, thì dữ liệu lớn cộng với công nghệ mới sẽ  giúp xác định phương pháp quản lý giá, định mức và hợp đồng xây dựng bảo đảm trung thực, khách quan và sát với thực tiễn.

Như vậy, bằng cách chủ động tiếp cận quản lý theo hướng này, Bộ Xây dựng đang tiếp tục nghiên cứu hoàn thiện phương pháp quản lý định mức, giá và hợp đồng xây dựng phù hợp hơn trong thời gian tới.

- Phóng viên: Vậy, Công điện số 02/CĐ-TTg ngày 09/01/2024 của Thủ tướng Chính phủ đặt ra nhiệm vụ gì cho Bộ Xây dựng, Bộ GTVT và các Bộ, ngành trong thời gian tới, thưa Thứ trưởng?

Thứ trưởng Bùi Hồng Minh: Công điện số 02/CĐ-TTg ngày 09/01/2024 của Thủ tướng Chính phủ đặt ra yêu cầu hết sức khẩn trương để tập trung tháo gỡ các khó khăn, vướng mắc liên quan đến định mức, đơn giá xây dựng; khai thác, cung ứng VLXD cho các dự án, công trình giao thông trọng điểm, quan trọng quốc gia.

Trong khi ngoài công trường, người lao động vượt nắng - thắng mưa, làm không ngày nghỉ, làm xuyên Tết, làm xuyên đêm… Cho nên, tôi cũng đề nghị, người lao động làm công tác quản lý cũng phải theo tiến độ công việc ngoài công trường vì những đòi hỏi từ thực tiễn đặt ra.

Bên cạnh đó, Bộ Xây dựng sẽ báo cáo Thủ tướng Chính phủ về việc thành lập Tổ công tác liên quan đến 2 cơ quan chuyên môn của Bộ Xây dựng và Bộ GTVT là Cục Kinh tế Xây dựng (Bộ Xây dựng) và Cục Hoạt động xây dựng (Bộ GTVT) với nhiệm vụ chính là tháo gỡ khó khăn, vướng mắc cho định mức, đơn giá và hợp đồng xây dựng.

- Phóng viên: Xin Thứ trưởng cho biết, nội dung khái quát nhiệm vụ chính của Tổ công tác là gì?

Thứ trưởng Bùi Hồng Minh: Tổ công tác có 3 việc chính. Thứ nhất, về định mức, hiện nay còn có một số định mức chưa phù hợp, một số định mức còn thiếu và chưa cập nhật các công nghệ mới.

Đề nghị trong thời gian tới, hai Bộ Xây dựng và GTVT triển khai ban hành định mức sau khi rà soát, bổ sung, điều chỉnh và xây dựng định mức mới. Trong đó, dự kiến Bộ GTVT có 547 định mức, Bộ Xây dựng có 318 định mức. Tổ công tác sẽ thực hiện việc rà soát bảo đảm không để trùng định mức giữa hai Bộ.

Hai Bộ phải thống nhất để sớm ban hành trong quý I/2024. Đề nghị Vụ Pháp chế (Bộ Xây dựng) rà soát về thủ tục pháp lý bảo đảm tiến độ ban hành trong quý I/2024.

Trong những quý tiếp theo năm 2024, đề nghị các Bộ cùng phối hợp để xác định những định mức cần ban hành tiếp thuộc thẩm quyền của Bộ Xây dựng, Bộ GTVT hay thẩm quyền của UBND địa phương theo cơ chế đặc thù.

Chủ đầu tư, các ban quản lý dự án, các nhà thầu thi công và các địa phương cùng rà soát lại các định mức hiện tại; căn cứ vào quy định pháp luật hiện hành đề xuất với Tổ công tác những định mức lạc hậu, định mức còn thiếu, định mức cần bổ sung, trên tinh thần trung thực, khách quan, như ý kiến của Bộ trưởng Bộ Tư pháp Lê Thành Long nói trước Quốc hội về Luật: “Luật là một đại lượng trung bình của toàn xã hội, là đại lượng lớn chứ không phải là phổ cập hết tất cả”.

Tổ công tác sẽ trả lời, định mức nào cần rà soát và định mức nào không ban hành. Không phải định mức cho công tác nào cũng phải xây dựng, ban hành. Việc xây dựng và ban hành định mức trên nguyên tắc trung thực, hợp lý, khách quan. Lấy đại lượng lớn, lấy đại lượng trung bình làm nguyên tắc ban hành định mức.

Liên quan đến thể chế trong xây dựng và ban hành định mức, cơ quan chuyên môn Bộ Xây dựng cũng thực hiện rà soát và làm rõ 2 việc. Một là làm rõ khái niệm “chuyên ngành”, “đặc thù”, đồng thời ra hướng dẫn cho các nội dung này; Hai là hướng dẫn biện pháp thi hành “cơ sở dữ liệu đáng tin cậy”.

Thứ hai, về giá. Giá là đầu vào của tất cả các công trình. Về nguyên lý, khi quản lý dự án đầu tư công, thực hiện quản lý về chi phí; còn khi quản lý dự án đầu tư PPP, thực hiện quản lý về lợi ích, lợi nhuận. Ở đây, chúng ta quản lý về đầu tư công nên phải thực hiện kiểm soát chặt về chi phí. Đây là những nguyên tắc mà khoa học đã chỉ ra.

Chính vì vậy, các chi phí đầu vào là một trong những việc mà các công cụ quản lý nhà nước phải đưa ra. Vậy thì, về giá nhân công, hiện nay các địa phương theo thẩm quyền được quyền công bố giá nhân công ở địa phương theo các phương pháp đã được Bộ Xây dựng công bố.

Hiện nay, Bộ Xây dựng đang công bố “khung đơn giá nhân công” và Viện Kinh tế đang được giao nhiệm vụ rà soát lại khung nhân công này. Nếu các yếu tố đầu vào thay đổi thì phải thay đổi khung nhân công; hoặc rà soát lại để không còn khung nhân công nữa mà tính theo nguyên tắc thị trường. Khi đó, TP Hà Nội có giá nhân công khác, TP.HCM giá nhân công khác…

Về giá VLXD, đối với giá VLXD thông thường, đề nghị lãnh đạo địa phương chỉ đạo cập nhật công bố giá VLXD bảo đảm kịp thời, sát giá thị trường. Việc công bố giá VLXD ở địa phương là trách nhiệm của địa phương, đề nghị các Sở Xây dựng trình UBND công bố hoặc công bố theo ủy quyền UBND tỉnh.

Về giá VLXD tại mỏ theo cơ chế đặc thù, dự kiến giao cho Tổ công tác rà soát lại những chi phí nào theo cơ chế đặc thù khác với chi phí thông thường. Chi phí này được xác định ra sao? Nếu phương pháp của Bộ Xây dựng cần phải chỉnh sửa, Bộ Xây dựng sẽ chỉnh sửa. Nếu phương pháp không cần phải chỉnh sửa mà thuộc thẩm quyền của các địa phương, ví dụ như giá đền bù hoa màu, giá chuyển nhượng… thì thuộc thẩm quyền của ai? Theo tôi, chỉ khi nhà thầu, chủ đầu tư và chính quyền địa phương phối hợp thực hiện mới xác định được; các Bộ Xây dựng, GTVT không làm được. Tôi đề nghị làm rõ việc này.

Tôi cũng đề nghị Bộ TN&MT rà soát lại các quy trình và kỹ thuật cấp mỏ đặc thù của ngành Giao thông theo Nghị quyết của Quốc hội. Đề nghị các chủ đầu tư, nhà thầu, địa phương phản ánh những vấn đề còn vướng mắc trong quá trình hướng dẫn của Bộ TN&MT. Giao cho Tổ công tác rà soát lại những chi phí phát sinh để xác định thẩm quyền thuộc đơn vị và phương pháp nào, có cần bổ sung hay không. Đề nghị trong quý I/2024 phải hoàn thành việc này.

Dự kiến Chính phủ sẽ ban hành Nghị quyết về vấn đề vật liệu theo cơ chế đặc thù, trong đó giao các địa phương ban hành công bố giá vật liệu theo các cơ chế đặc thù theo Nghị quyết của Quốc hội. Bộ Xây dựng, Bộ GTVT có trách nhiệm hướng dẫn, hỗ trợ các địa phương thực hiện…

Cuối cùng, về hợp đồng, Bộ Xây dựng đã giao Cục Kinh tế xây dựng rà soát và giám sát lại quá trình hướng dẫn trong thực tế, các nội dung liên quan từ hồ sơ mời thầu đến hồ sơ chào thầu, xác lập hợp đồng và thanh quyết toán quá trình thực hiện hợp đồng của các cơ chế đặc thù, đặc biệt là chỉ định thầu… Chúng ta sẽ có những hội nghị hoặc xin ý kiến về các nội dung này, bởi đó là một trong những vấn đề cần quan tâm.

Bộ Xây dựng sẽ tiếp tục rà soát về mặt thể chế, tổng kết thực tiễn để có hướng dẫn thêm về hợp đồng xây dựng.

Về chỉ số giá của các địa phương trong hợp đồng, Bộ Xây dựng sẽ có văn bản đôn đốc các địa phương, đề nghị các địa phương báo cáo quá trình công bố chỉ số giá bảo đảm cập nhật thị trường, đúng các nguyên tắc công khai, minh bạch…

Phóng viên: Trân trọng cảm ơn Thứ trưởng!