Cơ chế, chính sách đặc thù cho cao tốc Bắc-Nam phía Đông

Áp dụng chỉ định thầu

Tại kỳ họp bất thường lần thứ nhất Quốc hội khóa XV, Quốc hội đã cho ý kiến tại Tổ và Hội trường về chủ trương đầu tư Dự án xây dựng công trình đường bộ cao tốc trên tuyến Bắc-Nam phía Đông giai đoạn 2021-2025.

Kết quả đã có 226 lượt ý kiến phát biểu tại Tổ, 21 ý kiến phát biểu tại Hội trường. Trên cơ sở báo cáo của Chính phủ, báo cáo thẩm tra của Ủy ban Kinh tế Quốc hội và ý kiến đại biểu Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội (UBTV QH) giải trình một số cơ chế, chính sách đặc thù triển khai đầu tư Dự án xây dựng công trình đường bộ cao tốc trên tuyến Bắc-Nam phía Đông giai đoạn 2021- 2025.

Theo đó, dự án đang ở giai đoạn nghiên cứu tiền khả thi nên chưa thể xác định chính xác các thông số để hoàn thiện hồ sơ theo quy định. Tuy nhiên, để bảo đảm tiến độ cho dự án thì tại khoản 2 Điều 3 Nghị quyết đã quy định giao Chính phủ hoàn chỉnh hồ sơ chuyển mục đích sử dụng rừng của dự án, trình UBTVQH xem xét, quyết định chủ trương trước khi quyết định đầu tư dự án.

Để bảo đảm tiến độ cho dự án, Chính phủ được áp dụng một số cơ chế đặc thù về chỉ định thầu một số gói thầu của dự án. Theo đó, Thủ tướng Chính phủ xem xét, quyết định việc chỉ định thầu đối với các gói thầu tư vấn, gói thầu phục vụ di dời hạ tầng kỹ thuật, gói thầu thực hiện đền bù, giải phóng mặt bằng (GPMB) và tái định cư, gói thầu xây lắp của các dự án quan trọng quốc gia, các dự án hạ tầng quan trọng có quy mô lớn, cấp bách về hạ tầng giao thông thuộc Chương trình bao gồm cả Dự án xây dựng công trình đường bộ Bắc-Nam phía Đông giai đoạn 2021-2025.

Trình tự, thủ tục thực hiện chỉ định thầu thực hiện theo quy định của pháp luật đấu thầu. Nội dung này thể hiện tại khoản 1 Điều 5 Nghị quyết về chính sách tài khóa, tiền tệ hỗ trợ Chương trình phục hồi và phát triển kinh tế-xã hội.

Bên cạnh đó, nhà thầu thi công cũng được phép khai thác mỏ vật liệu phục vụ dự án không thông qua thủ tục cấp phép để đẩy nhanh tiến độ hoàn thành dự án. Nhà thầu thi công không phải thực hiện thủ tục cấp phép khai thác mỏ khoáng sản làm vật liệu xây dựng thông thường nằm trong Hồ sơ khảo sát vật liệu xây dựng phục vụ dự án hạ tầng giao thông quan trọng quốc gia thuộc Chương trình.

Nhà thầu thi công có trách nhiệm thực hiện đánh giá tác động môi trường, quản lý, giám sát việc khai thác, sử dụng mỏ khoáng sản; nộp thuế, phí và thực hiện các nghĩa vụ bảo vệ, cải tạo, phục hồi môi trường theo quy định của pháp luật. Nội dung này thể hiện tại khoản 2 Điều 5 Nghị quyết về chính sách tài khóa, tiền tệ hỗ trợ Chương trình phục hồi và phát triển kinh tế-xã hội.

Bộ GTVT là cơ quan duy nhất thực hiện dự án

Dự án có 10/12 dự án thành phần thuộc tiêu chí dự án quan trọng quốc gia nên thuộc thẩm quyền Thủ tướng Chính phủ quyết định đầu tư. Việc áp dụng cơ chế ủy quyền về trình tự, thủ tục thẩm định và quyết định đầu tư các dự án thành phần này nếu được thực hiện tương tự như các dự án nhóm A sẽ rút ngắn tiến độ hoàn thành dự án.

Hơn nữa, các dự án thành phần trong dự án đã được xem xét, cân nhắc kỹ lưỡng. Vì vậy, để bảo đảm tiến độ thực hiện dự án, tại khoản 2 Điều 2 Nghị quyết quy định trình tự, thủ tục, thẩm quyền thẩm định và quyết định đầu tư các dự án thành phần được thực hiện tương tự như dự án nhóm A theo quy định pháp luật về đầu tư công.

Dự án là công trình cấp đặc biệt với quy mô lớn, phức tạp, yêu cầu kỹ thuật cao và tính kết nối, đồng bộ giữa các dự án thành phần, do đó đòi hỏi tiêu chuẩn cao về năng lực, kinh nghiệm quản lý và triển khai dự án, trong khi đa số các địa phương có dự án đi qua mới chỉ quản lý và triển khai các dự án đường bộ thông thường. Đồng thời, đây cũng là quan ngại của Hội đồng thẩm định Nhà nước. Do đó, việc giao Bộ GTVT là cơ quan chủ quản duy nhất thực hiện dự án nhằm chỉ đạo tập trung, thống nhất, quyết liệt, bảo đảm tiến độ và chất lượng dự án.

Việc phân cấp, ủy quyền cho một số UBND cấp tỉnh có năng lực, kinh nghiệm quản lý đối với các dự án khác trong Chương trình được quy định trong Nghị quyết về chính sách tài khóa, tiền tệ hỗ trợ Chương trình phục hồi và phát triển kinh tế-xã hội.

Pháp luật hiện hành đã quy định cho phép tách công tác GPMB ra khỏi dự án đầu tư thành các dự án vận hành độc lập sau khi được quyết định đầu tư dự án. Thực tế, công tác GPMB của dự án xây dựng đường bộ cao tốc Bắc-Nam phía Đông giai đoạn 2017-2020 đã được tách thành các dự án độc lập sau khi đã xác định được phạm vi GPMB và giao cho các địa phương triển khai thực hiện. Tuy nhiên, do công tác tổ chức thực hiện còn nhiều hạn chế dẫn đến việc GPMB của dự án còn chậm trễ.

Đối với các dự án đường bộ giao thông (dạng tuyến) do phạm vi dự án trải dài và đi qua nhiều địa phương với địa hình phức tạp, phạm vi GPMB thường chỉ được xác định sau khi quyết định đầu tư dự án.

Do đó, trường hợp cho phép tách GPMB ra khỏi dự án tại bước quyết định chủ trương đầu tư cũng sẽ không thể đẩy nhanh tiến độ dự án do chưa thể xác định được phạm vi GPMB để bàn giao cho địa phương.