Ngày 29/10 tại TP.HCM, hội thảo chuyên đề từ những mô hình truyền thống hướng đến những giải pháp sáng tạo và bền vững cho tương lai trong lĩnh vực kiến trúc và xây dựng xanh tại Việt Nam, đặt ra nhiều vấn đề cho việc phát triển công trình Xanh tại Việt Nam. Tuần lễ Công trình xanh và Giao thông xanh năm nay được tổ chức vào thời điểm hết sức đặc biệt, cũng là năm đầu tiên tập trung triển khai, thực hiện Nghị quyết 57-NQ/TW với chủ trương tái cấu trúc nền kinh tế dựa trên khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo; đẩy mạnh chuyển đổi xanh, chuyển đổi số hướng tới mục tiêu phát triển nhanh và bền vững. Bước đầu đã xây dựng nền tảng pháp lý, chính sách và các chương trình hành động để thúc đẩy Công trình xanh (CTX). Số lượng công trình trên cả nước được công nhận chứng chỉ xanh đã tăng nhanh so với những năm trước, đạt số lượng trên 600 công trình, với tổng diện tích gần 17 triệu m² sàn.
Phát biểu khai mạc Hội thảo, TS.KTS Hồ Chí Quang - Viện trưởng Viện Kiến trúc Quốc gia cho biết: Trên cơ sở các nội dung trao đổi và khuyến nghị tại Tuần lễ công trình và giao thông xanh năm 2025, Bộ Xây dựng sẽ tiếp thu, hệ thống hóa để triển khai các nội dung cụ thể trong thời gian tới, trong đó ưu tiên: 1. Rà soát, hoàn thiện khung chính sách và tiêu chuẩn; 2. Thúc đẩy thí điểm quy mô lớn các giải pháp CTX và hạ tầng giao thông xanh; 3. Huy động nguồn lực cho nghiên cứu và ứng dụng vật liệu, công nghệ ít phát thải, chuyển đổi năng lượng; 4. Thúc đẩy cơ chế tài chính xanh và chính sách hỗ trợ doanh nghiệp; 5. Tăng cường hợp tác quốc tế về chuyển giao công nghệ và đào tạo.
Hội thảo quy tụ các chuyên gia, nhà nghiên cứu, doanh nghiệp trên nhiều lĩnh vực nghiên cứu, than gia phát triển CTX.
TS.KTS Trịnh Hồng Việt - Phó Viện trưởng Viện Kiến trúc Quốc gia cho rằng: Từ CTX đến công trình thông minh là xu hướng tất yếu của thời đại số, trong đó hành trình phát triển từ “Công trình thông minh - Dữ liệu - AI”, trong đó dữ liệu và trí tuệ nhân tạo trở thành nền tảng mới của phát triển bền vững. Các công trình không chỉ tiết kiệm năng lượng, mà còn tự thích ứng, học hỏi hành vi người dùng, hướng đến trải nghiệm lấy con người làm trung tâm.
Tuy nhiên, ông Trịnh Hồng Việt cũng chỉ ra các rào cản rất lớn hiện nay đối với việc phát triển CTX như: Chi phí đầu tư cao, thiếu chuẩn dữ liệu, nhân lực tích hợp đa ngành và khung pháp lý cho tòa nhà thông minh. Đây là một hướng phát triển dài hạn, đòi hỏi liên kết giữa kiến trúc, công nghệ và quản trị đô thị thông minh.
Việt Nam hiện có khoảng 433 khu công nghiệp (KCN) đang hoạt động và 563 KCN nằm trong quy hoạch. Trong số các KCN được thành lập có 292 KCN đã đi vào hoạt động với tổng diện tích 87.100 ha, và 106 KCN đang được xây dựng. Việc quy hoạch KCN xanh chính là nền tảng cho đô thị bền vững, ông Torsten Illgen - Chủ tịch Inros Lackner Vietnam đã mở rộng khái niệm “xanh” từ phạm vi công trình sang quy hoạch công nghiệp và hạ tầng vùng. Ông giới thiệu xu hướng chuyển đổi các KCN truyền thống thành các KCN đổi mới sáng tạo, trong đó mô hình KCN sinh thái và chứng chỉ Lotus cho KCN của Hội đồng CTX Việt Nam (VGBC) sẽ được triển khai tại Việt Nam từ năm 2025.
Các chiến lược sinh thái được nêu bật gồm kinh tế tuần hoàn, năng lượng tái tạo, đa dạng sinh học, đô thị bọt biển, kết nối giao thông xanh - năng lượng xanh - cộng đồng xanh. Theo đó, phát triển công nghiệp không đối lập với bền vững, mà là động lực chuyển đổi kinh tế xanh của Việt Nam.
Một vấn đề không thể thiếu trong phát triển CTX tại Việt Nam là kiến trúc bền vững từ văn hóa bản địa - sáng tạo trên nền truyền thống đã được Ths.KTS Nguyễn Thu Phong - Phó Chủ tịch Hội Kiến trúc sư Việt Nam mang đến góc nhìn nhân văn, nhấn mạnh “sáng tạo bền vững không thể tách rời bản sắc văn hóa”. Tích hợp các loại hình kiến trúc bắt đầu từ văn hóa bản địa, biến những yếu tố truyền thống thành những giải pháp hiện đại như: nhà trình tường thành nhà chống nóng, tre thành vật liệu kiến trúc xanh tạo ra kiến trúc, vật liệu mới. Các yếu tố như vật liệu địa phương, hình thái nhà ở truyền thống, cấu trúc quần cư và kiến trúc cảnh quan là nguồn cảm hứng cho thiết kế mới, vừa thân thiện môi trường, vừa giữ được “hồn dân tộc”. Ông Nguyễn Thu Phong gửi đến thông điệp: “Bền vững không chỉ ở vật liệu hay công nghệ, mà ở triết lý sống hòa hợp với tự nhiên và cộng đồng.”
Tại hội thảo, giải pháp công nghệ cho CTX còn đến từ các doanh nghiệp công nghệ toàn cầu như: Panasonic, Huawei và Daikin. Họ đã mang đến những minh chứng cụ thể cho quá trình chuyển đổi xanh tại Việt Nam:
Panasonic trình bày các giải pháp nâng cao hiệu suất năng lượng và chất lượng không khí trong nhà (IAQ), hướng đến công trình net-zero. Công nghệ Nanoe-X và hệ thống điều hòa VRF thông minh giúp giảm phát thải CO₂ và bảo vệ sức khỏe người dùng.
Huawei giới thiệu hệ sinh thái “Digital Power” – kết hợp năng lượng mặt trời, lưu trữ, và quản lý kỹ thuật số, hình thành các công trình và khuôn viên năng lượng tự chủ.
Daikin chia sẻ mô hình AC-ECP (Air Conditioning - Energy Control Platform) - giải pháp tiết kiệm tới 40% năng lượng bằng cách điều chỉnh thói quen sử dụng điều hòa ở các nước ASEAN. Đồng thời, họ thúc đẩy mô hình ZEB (Zero Energy Building) phù hợp với khí hậu và văn hóa sử dụng của Việt Nam.
Vấn đề vật liệu và kết cấu phát thải thấp - chìa khóa của công trình net-zero được ThS. Trần Phương (Viện KHCN Xây dựng - IBST) nhấn mạnh đến khía cạnh kỹ thuật giảm phát thải các-bon hàm chứa trong vật liệu và kết cấu. Khung chiến lược A-S-I (Avoid - Shift - Improve) giúp giảm tới 49% phát thải CO₂ thông qua tối ưu thiết kế, chuyển đổi hệ kết cấu, và sử dụng vật liệu carbon thấp. Giảm phát thải cũng chính là giảm chi phí như một hướng tiếp cận thực tế, có thể nhân rộng trong ngành Xây dựng Việt Nam.
Các tham luận tại Hội thảo cho thấy chuyển đổi xanh không chỉ là xu hướng, mà đã là hành động cụ thể từ khu vực doanh nghiệp. Có thể rút ra ba định hướng chiến lược cho giai đoạn tiếp theo của ngành kiến trúc - xây dựng xanh Việt Nam, đó là: Hội nhập công nghệ - dữ liệu - AI trong mọi giai đoạn vòng đời công trình. Tái cấu trúc hệ thống tiêu chuẩn, quy chuẩn và đào tạo nhân lực đa ngành, đáp ứng yêu cầu của Smart & Green Building. Đặt con người và bản sắc địa phương làm trung tâm của sáng tạo, hướng tới không gian sống hạnh phúc, an toàn và thích ứng khí hậu.
Hội thảo không chỉ là diễn đàn chia sẻ tri thức, mà còn là lời cam kết chung: “Kiến trúc xanh Việt Nam - từ truyền thống đến sáng tạo - sẽ là động lực kiến tạo tương lai bền vững cho đất nước”.
