Vùng ĐBSCL đang đứng trước nhiều cơ hội phát triển nhưng cũng phải đối mặt với không ít thách thức. Mới đây, ngày 15/3, tại TP Rạch Giá, Thứ trưởng Bộ Xây dựng Nguyễn Tường Văn đã trao quyết định của Thủ tướng Chính phủ, công nhận TP Rạch Giá là đô thị loại I, trực thuộc tỉnh Kiên Giang.
Nằm trong vùng kinh tế trọng điểm ĐBSCL, Rạch Giá không chỉ là một trong bốn đô thị động lực của vùng mà còn được quy hoạch là trung tâm thương mại đầu mối cấp vùng, trung tâm kinh tế biển và nghề cá hiện đại của cả nước.
Trong quy hoạch xây dựng vùng ĐBSCL đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2050, TP Rạch Giá có vai trò là trung tâm kinh tế biển, thương mại dịch vụ tại khu vực ven biển phía Tây của vùng ĐBSCL; đồng thời là trung tâm nuôi trồng, đánh bắt và xuất khẩu thủy hải sản; trung tâm công nghiệp chế biến nông - thủy sản.
Thực tế cho thấy, suốt hơn 25 năm qua, toàn vùng ĐBSCL đã có những thay đổi vượt bậc. Đến nay, tỷ lệ đô thị hóa của vùng đạt trên 32,5%, gần 1 triệu người dân vùng ngập lũ ĐBSCL được sống an toàn ổn định.
Trong thời gian tới, vùng ĐBSCL sẽ phát triển theo hướng tăng trưởng xanh, bền vững và thích ứng với biến đổi khí hậu; có vai trò, vị thế quan trọng đối với quốc gia và khu vực Đông Nam Á.
Để thực hiện được mục tiêu này, yêu cầu phát triển đô thị nông thôn vùng ĐBSCL trong định hướng quốc gia cũng chỉ rõ: Bảo vệ môi trường, quản lý tài nguyên nước, gìn giữ hệ sinh thái đa dạng sinh học và thích nghi với BĐKH là yếu tố cốt lõi tái cấu trúc không gian hệ thống đô thị - nông thôn vùng ĐBSCL; Thúc đẩy không gian liên kết kinh tế vùng ĐBSCL với TPHCM, các tỉnh trong vùng TPHCM và khu vực tiểu vùng sông Mê Kông mở rộng. Hình thành các trung tâm kinh tế tiểu vùng và hành lang kinh tế đô thị hóa, trên nguyên tắc cân bằng giữa môi trường sinh thái và kinh tế.
Theo đánh giá của các chuyên gia, với nguồn lực đầu tư hạn chế cho hạ tầng vùng, ít khả năng hoàn vốn ngắn hạn, vùng ĐBSCL cần chọn ra các ưu tiên cốt lõi để đầu tư xây dựng khung logistics này, thay vì trình bày bức tranh viễn cảnh toàn diện, xa vời, với một mạng lưới hoàn chỉnh.
Về điều này, chỉ có thể là các đầu mối hạ tầng quốc gia lớn mới đủ khả năng kéo lại sự cân bằng về phía Tây. Trong đó, 1 cảng biển nước sâu tại trung điểm của bờ biển Đông (ở Sóc Trăng) và 1 cảng biển nước sâu tại trung điểm bờ biển vịnh Thái Lan (ở Kiên Giang). Hai đầu mối này ít nhất sẽ đưa ½ nông sản của vùng ĐBSCL trực tiếp ra thị trường quốc tế, thay vì vận chuyền đến các cảng Hiệp Phước, Cát Lái, Cái Mép – Thị Vải. Hai đầu ra này sẽ là điểm đến của các trục giao thông – kinh tế nội vùng, san sẻ lượng giao thông đi về Đông, hiện đang dồn tụ tại Tân An, ra các cạnh phía Nam và Tây. Từ đó, các đô thị trên các trục kinh tế hướng Tây và Nam sẽ có nhiều động lực hơn để phát triển, lan toả đến các vùng nông thôn lân cận, khiến cho sức “tự tại” của toàn vùng mạnh lên.
Mặc dù, các dự báo cho rằng, vùng ĐBSCL đang “chìm” dần trước nguy cơ nước biển dâng. Song điều này không đồng nghĩa với việc chúng ta phải di dân phần lớn ra khỏi lãnh thổ để nhường chỗ cho biển. Trái lại, chúng ta phải chuẩn bị cho một tương lai sống chung với nước mặn nhiều hơn. Hệ thống đô thị sẽ là hậu phương vững chắc để giữ đất, giữ nước; làm căn cứ cho nông thôn trong quá trình chuyển dịch kinh tế phù hợp điều kiện mới.
Hơn nữa, hệ thống đô thị, cộng với các tuyến giao thông thuỷ bộ kết nối chằng chịt giữa chúng, sẽ tạo dựng bộ khung xương cốt lõi cho vùng ĐBSCL. Bộ khung ấy cần đảm bảo hoạt động tốt ở cả kịch bản thấp và cao khi nước biển dâng trong 100 năm tới. Yếu tố căn bản để lựa chọn hình thái của bộ khung này là cao độ nền. Nói cách khác, bộ khung cần được hoạch định với phương châm “thuận thiên” tối ưu, căn bản dựa trên hình thế tự nhiên của vùng.
Thêm một đô thị được nâng cấp - Đó là tin mừng với ĐBSCL và cả nước. Rạch Giá sở hữu 20km đường bờ biển, có hệ thống giao thông phát triển. Trong đó, Cảng hàng không Rạch Giá sẽ là cầu nối giữa TP.HCM, TP Hà Nội và TP Phú Quốc.
Phát triển vùng ĐBSCL không lùi bước trước biển dâng. Bởi vậy, chính tại lúc này những hoạch định tiến ra gần hơn với biển tại các vị trí thuận lợi lại là cần thiết hơn bao giờ hết. Và Rạch Giá là một minh chứng.
