Trong hơn 30 năm sự nghiệp của mình, Trương Gia Bình đã tự đúc kết cho mình đã trải qua 4 bước ngoặt quan trọng.
Đầu tiên là xuất khẩu phầm mềm. Theo ông, xuất phát điểm của FPT là làm phần cứng, nhưng cũng luôn nuôi giấc mơ phần mềm. Khi bắt đầu xuất khẩu phần mềm vào năm 1998, FPT kiên trì tổ chức nhiều chuyến đi, có những chuyến đi là đi theo các đoàn Chính phủ, có những chuyến đi do công ty tự tổ chức, để tìm cơ hội xuất khẩu phần mềm.
Khi đó, nhiều người không tin là sẽ thành công. Cho đến khi lợi nhuận của FPT vượt cả doanh thu của các công ty phần mềm trong nước gộp lại, thì họ mới tin quyết tâm FPT. Ngày hôm nay, Việt Nam đã có vị thế trên bản đồ số thế giới.
Bước ngoặt thứ hai là góp phần xóa bỏ độc quyền viễn thông. Các nhà quản lý thời đó, như nguyên Thứ trưởng Bộ Bưu chính - Viễn thông Mai Liêm Trực, có một niềm tin rằng khi có thêm các công ty viễn thông mới sẽ tạo ra sinh khí mới, tạo ra sự cạnh tranh để thúc đẩy phát triển internet. Thực tiễn đến nay cho thấy, nó đã xảy ra đúng như vậy.
Bước ngoặt thứ ba là lập trường đại học đào tạo CNTT và tiếng Nhật phục vụ thị trường Nhật, mở ra hướng đào tạo với gần trăm ngàn học sinh, sinh viên hôm nay. Ban đầu là thành lập các trung tâm đào tạo lập trình viên quốc tế. Sau đó là thành lập Đại học FPT, đại học đầu tiên trong doanh nghiệp với mục đích đào tạo nhân lực CNTT chất lượng cao cho FPT và thị trường.
Bước ngoặt thứ tư chính là chuyển đổi số. Năm 2016, Chủ tịch Diễn đàn Kinh tế Thế giới gửi cho FPT một tài liệu dự báo về cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ 4. Một khách hàng Mỹ cũng nhận định với Trương Gia Bình rằng, điện toán đám mây, Big Data và trí tuệ nhân tạo sẽ trở thành xu hướng của tương lai. Và ngay lúc đó, ông cho đây sẽ là cơ hội của đất nước. Việt Nam đã bỏ lỡ 3 cuộc cách mạng trước. Vì vậy, không thể bỏ lỡ cơ hội này! Việt Nam bắt tay vào chuyển đổi số…
Liệt kê sơ qua những bước ngoặt trong sự nghiệp của Trương Gia Bình để có thể hình dung được hàng chục nghìn cộng sự đang làm việc với ông, đang sáng tạo dưới sự dẫn dắt của ông luôn luôn được sống trong những niềm hy vọng không ngơi nghỉ.
Trở lại chuyện những ngày đầu khi bước chân vào thị trường xuất khẩu phần mềm, tức là bước chân vào bước ngoặt đầu tiên của sự nghiệp, sau khi Trương Gia Bình cùng 2 cộng sự góp 10 nghìn USD, Ban vận động thành lập Hiệp hội Doanh nghiệp phần mềm Việt Nam được hình thành (có tên viết tắt là VINASA) gồm 10 thành viên: Trưởng ban Trương Gia Bình, Tổng giám đốc Công ty FPT. Phó trưởng ban Hà Thế Minh, Chủ tịch HĐQT Công ty CMC, Nguyễn Nhật Quang, Giám đốc công ty Hài Hòa và các Ủy viên: Lê Anh Dũng - Công ty AIC, Phan Quốc Khánh - Công ty FAST, Vũ Hoàng Liên - Công ty VDC, Võ Văn Mai - Công ty HIPT, Phí Mạnh Hoàn - Công ty CABPRO, Lê Anh Tuấn - Công ty TTC, Trịnh Ngọc Tuấn - Công ty Giang Nam.
Hơn ai hết, Trương Gia Bình hiểu rằng như vậy vẫn chưa đủ, phải tìm cho được một Tổng Thư ký giỏi giang, thạo việc thì sự nghiệp khai thác “mỏ vàng trí tuệ” này mới có thể thành công. Và ngay lập tức, ông nghĩ đến Phạm Tấn Công (hiện đang là Chủ tịch Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam - VCCI) khi ấy là Tổng Thư ký Hội các nhà doanh nghiệp trẻ Việt Nam.
Anh Bình kể: “Tôi phải dụ Phạm Tấn Công vì ông Công không liên quan gì đến phần mềm, rất lạ lẫm. Nhưng tôi thổi ra đó là tương lai rực rỡ của đất nước. Một nền công nghiệp đem lại cho đất nước 500 triệu USD, không kém gì xuất khẩu gạo, hơn cả xuất khẩu than. Thế là ông Công máu, ô kê liền!”
Còn anh Phạm Tấn Công thì tâm sự: “CNTT là ngành mình rất thích. Mình không học CNTT nhưng từ những năm 80 đã tiếp xúc với CNTT tại châu Âu khi du học. Luận văn tốt nghiệp là lập mô hình toán học, sử dụng hoàn toàn bằng máy tính, cũng phải tự lập trình. Lúc đó, tiếp cận CNTT thì rất mê, dù dùng máy tính cổ lỗ sĩ của Nga, bộ đục lỗ... Nghe anh Bình nói, mình rất thích vì một việc có thể đem lại 500 triệu USD cho đất nước thì rất vĩ đại, cộng thêm lại có niềm tin vào tầm nhìn của anh Bình.
Không ngần ngừ, mình gật chơi luôn. Anh Bình nói cần phải xây dựng, thiết kế lên tổ chức hiệp hội, sau đấy xúc tiến công việc, tập hợp hội viên, chuẩn bị tổ chức Đại hội”.
Ngày 27/4/2002, tiến hành Đại hội lần thứ I nhiệm kỳ 2002-2005, Hiệp hội Doanh nghiệp phần mềm Việt Nam (VINASA) chính thức thành lập với 55 hội viên ban đầu, Trương Gia Bình được bầu làm Chủ tịch.
Theo anh Nguyễn Nhật Quang, giám đốc công ty Hài Hòa, một điều lạ là những người sáng lập, những người đầu tiên tham gia VINASA đều a-ma-tơ về CNTT, vì đều tốt nghiệp đại học từ trước khi có máy tính PC, và a-ma-tơ về kinh doanh vì toàn giáo viên đại học, viện sĩ ra làm, không biết kinh doanh, luật lệ không thạo, không biết quản lý con người trong kinh doanh thế nào... Một nghịch cảnh nữa là Hiệp hội ra đời trong bối cảnh chưa có ngành phần mềm.
Cái hay là hiệp hội doanh nghiệp về một ngành công nghiệp nhưng ra đời trước khi ngành công nghiệp đó hình thành. Một trong những hoạt động của hiệp hội là vận động để hình thành ngành công nghiệp đó. Lúc đó, không có doanh nghiệp thuần túy phần mềm, đều là doanh nghiệp phần cứng, tích hợp phần cứng, bắt đầu phát triển phần mềm, nhưng có niềm tin rằng tương lai của ngành CNTT là ở phần mềm.
Có lẽ chính cái lạ và cái nghịch cảnh ấy đã làm nên những dấu ấn khó phai mờ của nhưng người tiên phong cho nền CNPM Việt Nam phát triển sau này.
Những nhân tài mà Trương Gia Bình “lùa” về còn có anh Kim (tiến sĩ trẻ mới đi học ở Mỹ về), chị Tâm (mới ở Đan Mạch về), chị Hà (Thư ký của Đại tướng Võ Nguyên Giáp).
Anh Trần Đoàn Kim kể: “Hồi đó, ngoài công việc ở FPT, anh Bình còn là một trong những Phó giáo sư trẻ nhất Việt Nam, chủ nhiệm khoa Quản trị kinh doanh của Đại học Quốc gia Hà Nội (HSB). Đợt đấy đi học ở Mỹ về, tôi giới thiệu đối tác Ôxtrâylia cho khoa Quản trị kinh doanh của anh Bình. Đến gặp anh Bình và đối tác, anh Bình thấy ấn tượng thì mời về HSB, về khoa để làm giảng viên. Mình mới học thạc sĩ ở Mỹ về, thấy HSB cũng hay nên về làm việc từ năm 1999 – 2002.
Anh Bình rất ấn tượng với anh Công trong chuyện điều hành Hội Doanh nghiệp trẻ Việt Nam, nên anh Bình mời anh Công tham gia VINASA. Nhưng vì anh Công nhiều vai quá, vừa là người của Đoàn thanh niên, kiêm Phó ban Thanh niên, lại kiêm Phó Chủ tịch, Tổng Thư ký Hội Doanh nghiệp trẻ, lại kiêm cả Tổng thư ký VINASA. Lúc bắt đầu thành lập VINASA, anh Công gần như chỉ kiêm nhiệm thôi, không ngồi ở đấy, lúc nào có việc gì thì đến chỉ đạo. Hiệp hội vẫn cần một người điều hành chính hoạt động hàng ngày.
Tôi có thời gian giúp anh Bình quản lý điều hành các hoạt động của bên Khoa mấy năm. Nên anh Bình tin tưởng, mời tôi về giúp. Không bỏ hẳn HSB, chỉ mang tính chất biệt phái, vẫn có thể đi dạy được. Còn mình sang VINASA quản lý điều hành. Quyết định biệt phái không ghi thời hạn. Đến 2006 thì tôi thôi, quay trở lại nghề dạy học và quản lý điều hành”.
Đến đây, bạn đọc có thể rút ra được bài học gì về lựa chọn nhân sự khi dựng nghiệp không?
Mọi sự nghiệp đều phải có ê kíp, mà là trong một khái niệm khoa học, chứ không phải là “lợi ích nhóm” như một vài người nghĩ. Và thành công của nó, như Trương Gia Bình đã tâm sự trên Dân Trí cách đây hơn một năm: “ Có anh em trong nhóm sáng lập FPT còn nói với tôi, FPT sẽ tan rã trước khi đạt được doanh thu 1 triệu USD. Nhưng hôm nay, công ty đã có doanh thu hơn 1 tỷ USD rồi, vốn hóa thị trường đã gần 4 tỷ USD”.
Kỳ sau: Nếm mùi thất bại!
