Biến đổi khí hậu và đô thị hóa đang gây sức ép lớn lên ngành Nước Việt Nam. Để vượt qua các thách thức hiện hữu như khan hiếm nguồn nước, ô nhiễm và hạ tầng yếu kém, việc áp dụng công nghệ tiên tiến không còn là lựa chọn, mà là yêu cầu cấp bách. Những thách thức hiện hữu và nhu cầu cấp bách đổi mới công nghệ
Hội thảo “Công nghệ cấp nước và thoát nước tiên tiến, hiệu quả”, điểm nhấn của Tuần lễ Ngành Nước Việt Nam đã trở thành diễn đàn quan trọng, quy tụ đông đảo các nhà khoa học, chuyên gia, doanh nghiệp trong và ngoài nước, nhằm chia sẻ giải pháp, công nghệ mới và định hướng phát triển bền vững cho ngành.
Theo TS Nguyễn Ngọc Điệp - Chủ tịch Hội Cấp thoát nước Việt Nam, ngành bước vào năm 2025 với nhiều kỳ vọng nhưng cũng đầy thách thức. Các đợt hạn hán kéo dài, tình trạng ô nhiễm nguồn nước gia tăng, khan hiếm nước ngọt, cùng với áp lực đô thị hóa đã khiến cho việc đảm bảo an ninh nguồn nước trở nên khó khăn hơn bao giờ hết.
Không chỉ Việt Nam, mà trên phạm vi toàn cầu, nước sạch đang trở thành một “tài nguyên chiến lược” dễ dẫn đến mâu thuẫn, xung đột. Dân số thế giới dự kiến đạt gần 10 tỷ người vào năm 2050, trong khi khả năng cung cấp nước và thực phẩm đều có giới hạn.
Các nguồn ô nhiễm từ công nghiệp, nông nghiệp và sinh hoạt đang tạo ra những chất độc hại khó xử lý, từ kim loại nặng, kháng sinh, hormone cho tới vi nhựa. Thực trạng này đặt ra yêu cầu bức thiết về việc áp dụng công nghệ hiện đại để xử lý nước và bảo vệ môi trường.
Ở Việt Nam, có tới 907 đô thị đang khai thác hơn 10 triệu m³ nước mỗi ngày, phần lớn dựa vào nguồn nước mặt từ sông, hồ. Song, nhiều con sông đang dần “nghẹt thở” bởi nước thải công nghiệp và sinh hoạt chưa được xử lý triệt để.
Không ít doanh nghiệp cấp nước phải lấy nguồn từ sông nhánh, kênh mương nội đồng, trong khi năng lực kiểm soát ô nhiễm lại vượt quá khả năng của họ. Điều này cho thấy, nếu không có sự đổi mới công nghệ và quản lý đồng bộ, nguy cơ thiếu nước sạch và mất an toàn nguồn nước sẽ ngày càng hiện hữu.
Công nghệ mới - Chìa khóa mở ra hướng đi bền vững
Một trong những điểm nhấn tại Hội thảo là sự giới thiệu và thảo luận về hàng loạt công nghệ mới, mang lại triển vọng nâng cao hiệu quả xử lý nước, giảm chi phí vận hành, đồng thời thân thiện với môi trường.
Các công nghệ màng lọc tiên tiến (MF, UF, NF, RO, MBR, AnMBR…) tiếp tục được khẳng định là giải pháp trọng tâm, với khả năng loại bỏ các chất ô nhiễm khó xử lý, khử mặn và hỗ trợ tái chế nước thải. Màng lọc thế hệ mới được sản xuất từ vật liệu tái chế, có độ bền cao, tiêu thụ ít năng lượng, thậm chí còn có khả năng tái sử dụng nhiều vòng, giúp giảm áp lực chi phí cho doanh nghiệp.
Song song với đó, các công nghệ dựa vào tự nhiên và giải pháp sinh thái ngày càng được chú trọng. Thay vì phụ thuộc hoàn toàn vào quy trình xử lý hóa chất tốn kém, các công trình sinh thái, hệ thống xử lý “dựa vào thiên nhiên” không chỉ hiệu quả về môi trường mà còn bền vững về lâu dài. Đây cũng là xu hướng phù hợp với cam kết giảm phát thải và phát triển xanh mà Việt Nam đang theo đuổi.
Một điểm mới đáng chú ý là ứng dụng chuyển đổi số trong ngành nước. Với sự xuất hiện của hệ thống cảm biến, thiết bị đo lường thời gian thực, trung tâm điều khiển thông minh (IOC), cùng các công cụ AI và robot, việc quản lý vận hành cấp thoát nước đang dần trở nên chính xác và tiết kiệm hơn. Không chỉ dừng lại ở khâu sản xuất, công nghệ số còn giúp nâng cao năng lực quản trị, kiểm soát chất lượng và tối ưu hóa vận hành.
Kinh nghiệm quốc tế và bài học cho Việt Nam
Hội thảo không chỉ tập trung vào các công nghệ trong nước mà còn mở ra cơ hội tiếp cận kinh nghiệm quốc tế. Từ Hàn Quốc, Công ty Coating Korea đã giới thiệu công nghệ ống thép phủ PF, giải pháp khắc phục tình trạng vỡ ống, rò rỉ và ăn mòn. Sản phẩm có độ bền 60 - 70 năm, khả năng chống động đất mạnh, và đã được kiểm chứng tại nhiều thị trường khó tính như Đức và Nhật Bản.
Trong khi đó, ông Balint Horvath - Tổng Thư ký Hội Nước Hungary mang đến công nghệ vật liệu hấp phụ có khả năng hoàn nguyên, giải pháp hiệu quả để xử lý ô nhiễm asen trong nước ngầm, một vấn đề đang ảnh hưởng đến hơn 2,5 tỷ người trên toàn cầu.
Công nghệ này không cần châm hóa chất, không làm thay đổi mùi vị hay thành phần khoáng của nước, đồng thời chi phí thấp và thân thiện với môi trường. Với tính bền vững và hiệu quả, công nghệ này được kỳ vọng có thể áp dụng rộng rãi tại Việt Nam, từ hộ gia đình cho đến nhà máy xử lý nước quy mô lớn.
Hội Cấp thoát nước Việt Nam đã nhấn mạnh, để nâng cao hiệu quả, các doanh nghiệp cần mạnh dạn nghiên cứu, ứng dụng công nghệ mới và triển khai mô hình quản trị nước thông minh. Đây không chỉ là giải pháp kỹ thuật, mà còn là yêu cầu để nâng cao sức cạnh tranh, đáp ứng kỳ vọng của người dân và xã hội.
Bên cạnh đó, việc tăng cường hợp tác quốc tế, gắn kết giữa doanh nghiệp, trường đại học, đơn vị tư vấn và nhà sản xuất vật tư thiết bị sẽ tạo ra hệ sinh thái đổi mới sáng tạo bền vững. Các hoạt động kiểm toán năng lượng, phát thải khí nhà kính, thu hồi tài nguyên từ nước thải… cũng sẽ trở thành tiêu chuẩn, giúp ngành nước hòa nhập vào xu thế phát triển xanh toàn cầu.
Hội thảo đã khẳng định rằng đổi mới công nghệ không còn là lựa chọn mà là yêu cầu sống còn đối với ngành Nước. Từ màng lọc thế hệ mới, vật liệu hấp phụ, ống thép phủ chống ăn mòn cho đến chuyển đổi số, tất cả đều cho thấy sự chuyển dịch mạnh mẽ của ngành hướng tới một nền quản trị thông minh, hiệu quả và bền vững.
Trong bối cảnh biến đổi khí hậu và đô thị hóa ngày càng khốc liệt, việc chủ động áp dụng công nghệ mới, kết hợp với hợp tác quốc tế và quản trị tiên tiến sẽ giúp ngành Nước Việt Nam không chỉ vượt qua thách thức trước mắt mà còn tạo nền tảng vững chắc cho sự phát triển dài hạn.
