
Thủ tướng Chính phủ vừa banh hành Quyết định số 232/QĐ-TTg ngày 24/01/2025, phê duyệt Đề án thành lập và phát triển thị trường carbon tại Việt Nam, có hiệu lực thi hành kể từ ngày ký ban hành.
Thí điểm vận hành sàn giao dịch carbon từ tháng 6/2025
Việc triển khai Quyết định số 232/QĐ-TTg góp phần thực hiện mục tiêu giảm nhẹ phát thải khí nhà kính (KNK) đã cam kết tại Đóng góp do quốc gia tự quyết định (NDC) với chi phí của doanh nghiệp và xã hội thấp, tạo dòng tài chính mới cho hoạt động cắt giảm phát thải KNK, thúc đẩy chuyển đổi xanh, phát triển công nghệ phát thải thấp, góp phần nâng cao năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp Việt Nam ở trong nước và trên thị trường thế giới, phát triển nền kinh tế carbon thấp và chủ động ứng phó với BĐKH, hướng tới đạt mức phát thải ròng bằng "0" vào năm 2050.
Quyết định số 232/QĐ-TTg đặt mục tiêu đến trước tháng 6/2025, từng bước xây dựng và hoàn thiện khuôn khổ pháp lý cho việc trao đổi hạn ngạch phát thải KNK, tín chỉ carbon và cơ chế trao đổi, bù trừ tín chỉ carbon, đảm bảo cơ sở pháp lý cho việc triển khai thí điểm sàn giao dịch carbon; Xây dựng cơ sở hạ tầng phục vụ tổ chức vận hành thị trường carbon; Năng lực quản lý, tổ chức vận hành thị trường carbon của cơ quan; quản lý nhà nước, năng lực và nhận thức của doanh nghiệp, tổ chức, cá nhân đáp ứng việc sẵn sàng tham gia thị trường carbon.
Giai đoạn từ tháng 6/2025 đến hết năm 2028, tiếp tục xây dựng và hoàn thiện cơ sở hạ tầng phục vụ tổ chức vận hành thị trường carbon; Vận hành thí điểm sàn giao dịch carbon trong nước; Tiếp tục hoàn thiện hệ thống văn bản quy phạm pháp luật phục vụ tổ chức vận hành thị trường carbon; Tiếp tục nâng cao năng lực quản lý, tổ chức vận hành thị trường carbon của cơ quan quản lý nhà nước; năng lực và nhận thức của doanh nghiệp, tổ chức, cá nhân đáp ứng yêu cầu khi thị trường carbon chính thức vận hành.
Giai đoạn từ năm 2029, chính thức vận hành sàn giao dịch carbon trong nước, tiếp tục hoàn thiện quy định của pháp luật, cơ sở hạ tầng cho thị trường carbon; tiếp tục nâng cao năng lực quản lý, tổ chức vận hành thị trường carbon của cơ quan quản lý nhà nước, năng lực và nhận thức của doanh nghiệp, tổ chức, cá nhân, đáp ứng yêu cầu trong giai đoạn mới.
02 loại hàng hóa trên thị trường carbon
Theo Quyết định số 232/QĐ-TTg, hàng hóa trên thị trường carbon gồm 02 loại: Hạn ngạch phát thải KNK và Tín chỉ carbon được xác nhận giao dịch trên thị trường. Trong đó, hạn ngạch phát thải KNK, được phân bổ cho các cơ sở thuộc Danh mục lĩnh vực, cơ sở phát thải KNK phải thực hiện kiểm kê KNK do Thủ tướng Chính phủ ban hành theo phương thức miễn phí và phương thức đấu giá.
Tín chỉ carbon được xác nhận giao dịch trên thị trường, trong đó gồm: (1) Tín chỉ carbon thu được từ chương trình, dự án theo cơ chế trao đổi, bù trừ tín chỉ carbon trong nước theo quy định của pháp luật; (2) Tín chỉ carbon thu được từ chương trình, dự án theo cơ chế trao đổi, bù trừ tín chỉ carbon quốc tế, gồm: Tín chỉ carbon thu được từ Cơ chế phát triển sạch (CDM); Tín chỉ carbon thu được từ Cơ chế tín chỉ chung (JCM); Tín chỉ carbon thu được theo Cơ chế theo Điều 6 Thỏa thuận Paris.
Chủ thể tham gia thị trường carbon gồm 2 nhóm chủ thể: Chủ thể tham gia giao dịch và các tổ chức hỗ trợ giao dịch. Trong đó, về chủ thể tham gia giao dịch, đối với giao dịch hạn ngạch phát thải KNK, các cơ sở thuộc Danh mục lĩnh vực, cơ sở phát thải KNK phải thực hiện kiểm kê KNK do Thủ tướng Chính phủ ban hành được phân bổ hạn ngạch phát thải KNK.
Đối với giao dịch tín chỉ carbon, các cơ sở thuộc Danh mục lĩnh vực, cơ sở phát thải KNK phải thực hiện kiểm kê KNK do Thủ tướng Chính phủ ban hành được phân bổ hạn ngạch phát thải KNK; Tổ chức thực hiện chương trình, dự án theo cơ chế trao đổi, bù trừ tín chỉ carbon trong nước hoặc thực hiện chương trình, dự án theo cơ chế trao đổi, bù trừ tín chỉ carbon quốc tế phù hợp với quy định của pháp luật và điều ước quốc tế mà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam là thành viên; Tổ chức và cá nhân đủ điều kiện tham gia hoạt động đầu tư, kinh doanh tín chỉ carbon.
Các tổ chức hỗ trợ giao dịch, tùy thuộc dự kiến quy mô thị trường có thể bao gồm các tổ chức làm các nhiệm vụ hỗ trợ giao dịch…
Theo TS Tô Nguyễn Cẩm Anh - Phó Vụ trưởng Vụ Pháp chế, Bộ Tài chính, các cơ sở khi được phân bổ hạn ngạch phát thải KNK sẽ có nghĩa vụ giảm phát thải, bởi mức phân bổ thông thường sẽ thấp hơn mức phát thải hiện hành của doanh nghiệp và sẽ phải xây dựng phương án để đầu tư đổi mới công nghệ để giảm phát thải KNK hoặc có thể lựa chọn phương án tối ưu, có hiệu quả hơn về chi phí thay vì đầu tư đổi mới công nghệ, là có thể mua lại hạn ngạch của các cơ sở được phân bổ hạn ngạch nhưng không sử dụng đến, hoặc là mua tín chỉ carbon để có thể bù trừ với lượng phát thải KNK.
Để mô hình thị trường carbin vận hành được hiệu quả, Bộ TN&MT sẽ thành lập hệ thống đăng ký quốc gia về hạn ngạch và phát thải KNK. Các tổ chức giảm phát thải KNK, khi có hạn ngạch và tín chỉ carbon phải thực hiện đăng ký trên hệ thống đăng ký quốc gia để thực hiện mục tiêu quản lý nhà nước.
Trên cơ sở thông tin trên hệ thống đăng ký quốc gia, các tổ chức sẽ thực hiện đăng ký trên sàn giao dịch. Hệ thống thông tin sẽ được kết nối giữa hệ thống đăng ký quốc gia với hệ thống sàn giao dịch cũng như hệ thống đăng ký và thanh toán hạn ngạch và tín chỉ carbon. Các hệ thống này được đăng ký liên thông và kết nối theo hệ thống trực tuyến và kết nối liên tục.
Theo Quyết định số 13/2024/QĐ-TTg ngày 13/8/2024 của Thủ tướng Chính phủ, ban hành Danh mục lĩnh vực, cơ sở phát thải KNK phải thực hiện kiểm kê KNK (cập nhật), cả nước có tổng số 2.166 đơn vị phải thực hiện kiểm kê KNK, trong đó gồm: 1.805 đơn vị thuộc ngành Công Thương; 75 đơn vị thuộc ngành GTVT; 229 đơn vị thuộc ngành Xây dựng và 57 đơn vị thuộc ngành TN&MT.