

Hy vọng mới nhà ở xã hội 2025
I. Quyết tâm chính trị cấp cao được khẳng định
Dõi theo diễn biến thực hiện Đề án “Đầu tư xây dựng ít nhất 1 triệu căn hộ NƠXH” của Chính phủ trong năm 2024, một chuỗi sự kiện ở cấp vĩ mô đã được ghi nhận, đó là quyết tâm chính trị ngày càng được khẳng định ở tất cả các cấp lãnh đạo cao nhất của đất nước.
Để tạo đà cho sự nghiệp phát triển NƠXH của cả nước năm 2024 và các năm tiếp theo, Luật Nhà ở 2023 đã được Quốc hội thông qua và quy định ngay tại khoản 1 Điều 4: “Nhà nước có chính sách phát triển nhà ở, tạo điều kiện để mọi người đều có chỗ ở thông qua việc thúc đẩy phát triển đa dạng các loại hình nhà ở, bao gồm nhà ở để bán, cho thuê mua, cho thuê phù hợp với nhu cầu và khả năng tài chính của cá nhân, gia đình, hỗ trợ vốn để cải tạo, xây dựng lại nhà ở; Nhà nước đầu tư xây dựng NƠXH bằng một phần hoặc toàn bộ vốn đầu tư công (sau đây gọi chung là vốn đầu tư công) để cho thuê, cho thuê mua”.
Ngày 24/5/2024, Ban Bí thư ban hành Chỉ thị số 34-CT/TW về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác phát triển NƠXH trong tình hình mới, trong đó khẳng định: "Phấn đấu đến năm 2030, cả nước xoá bỏ hoàn toàn tình trạng nhà tạm, nhà dột nát cho hộ nghèo, hộ cận nghèo, người dân bị ảnh hưởng bởi thiên tai, biến đổi khí hậu; hoàn thành xây dựng ít nhất 1 triệu căn NƠXH cho đối tượng thu nhập thấp, công nhân KCN tại khu vực đô thị; thực hiện tốt việc hỗ trợ nhà ở theo các chương trình mục tiêu, nhất là đối với người có công với cách mạng, thân nhân của người có công với cách mạng khó khăn về nhà ở, hộ nghèo ở tại khu vực nông thôn, vùng dân tộc thiểu số và miền núi; bảo đảm 100% người có công và gia đình người có công với cách mạng được chăm lo tốt về nhà ở".
Ngày 30/8/2024, Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà ký ban hành Kế hoạch triển khai thực hiện Chỉ thị số 34-CT/TW của Ban Bí thư. Kế hoạch nêu rõ, các Bộ, cơ quan ngang Bộ, cơ quan thuộc Chính phủ, chính quyền các cấp tập trung chỉ đạo thực hiện có hiệu quả 5 nhiệm vụ, giải pháp.
Thứ nhất, tuyên truyền, nâng cao nhận thức, ý thức trách nhiệm về công tác phát triển NƠXH.
Thứ hai, rà soát, hoàn thiện chính sách, hệ thống pháp luật có liên quan đến NƠXH.
Thứ ba, nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước, trách nhiệm phối hợp của các cơ quan, tổ chức, doanh nghiệp trong phát triển NƠXH và thực hiện các chính sách hỗ trợ nhà ở cho các đối tượng được hưởng chính sách hỗ trợ về NƠXH.
Thứ tư, huy động và sử dụng hiệu quả các nguồn vốn cho phát triển NƠXH.
Thứ năm, đổi mới phương thức, mô hình quản lý và phát triển NƠXH.
Ngày 23/11/2024, tại Kỳ họp thứ 8, Quốc hội khóa XV, Quốc hội đã chính thức thông qua Nghị quyết về “Tiếp tục nâng cao hiệu lực, hiệu quả việc thực hiện chính sách, pháp luật về quản lý thị trường BĐS và phát triển NƠXH”. Theo đó, Nghị quyết đề nghị Chính phủ có phương án giải quyết phù hợp, xử lý dứt điểm các dự án BĐS gặp khó khăn, vướng mắc pháp lý, đình trệ do quá trình triển khai thực hiện kéo dài và pháp luật qua các thời kỳ có sự thay đổi trên cơ sở xem xét toàn diện các yếu tố thực tiễn khách quan, hoàn cảnh lịch sử cụ thể, đánh giá đầy đủ lợi ích, chi phí và tính khả thi của phương án giải quyết để bảo đảm quyền lợi chính đáng của Nhà nước, người dân, doanh nghiệp, vì lợi ích chung, tổng thể, giải phóng nguồn lực cho thị trường BĐS, tạo động lực phát triển kinh tế - xã hội; không “hình sự hóa” các quan hệ kinh tế - dân sự; làm rõ nội hàm “không hợp thức hóa các vi phạm”.
Như vậy có thể nhận xét, không còn một rào cản nào ở cấp vĩ mô có thể ngăn cản bước tiến của Chương trình 1 triệu căn hộ NƠXH của Chính phủ đặt ra hiện nay.
II. Mục tiêu nhân văn ngày càng lan tỏa
Cho dù chỉ mới bước sang năm thứ 2, đến nay, chúng ta có thể coi việc thực hiện Chương trình 1 triệu căn hộ NƠXH là một cuộc cách mạng trong lịch sử phát triển nhà ở tại nhiều địa phương trên phạm vi cả nước.
Tại phiên thảo luận Kỳ họp thứ 8, Quốc hội Khóa XV, Bộ trưởng Bộ Xây dựng Nguyễn Thanh Nghị cho biết, từ năm 2021 đến nay, các địa phương đã quy hoạch 9.757 ha đất để xây dựng NƠXH; có 622 dự án NƠXH được triển khai với quy mô 565.177 căn.
Trong đó, đã hoàn thành 79 dự án với quy mô 40.679 căn; đã khởi công xây dựng 131 dự án, với quy mô 111.687 căn và đã chấp thuận chủ trương đầu tư 412 dự án. Bộ Xây dựng đánh giá, với số lượng căn hộ đã được khởi công, hoàn thành đến nay đã đạt khoảng 35,6% mục tiêu của Đề án đặt ra đến năm 2025 là 428.000 căn.
Như vậy, so với mục tiêu đặt ra của Đề án 1 triệu căn hộ NƠXH trong giai đoạn 2021 - 2030 là 1.062.200 căn, đến nay sau gần nửa chặng đường đã qua, cả nước đã triển khai được 53,3% kế hoạch.
Nhiều tấm gương nỗ lực vượt lên, nằm trong TOP những tỉnh, thành phát triển NƠXH dẫn đầu của cả nước. Tính đến tháng 9/2024, tỉnh Bắc Ninh dẫn đầu cả nước với 6.000 căn NƠXH đã hoàn thành. Tiếp đến là Hà Nội với 5.200 căn; Bắc Giang 3.778 căn; Khánh Hòa 3.364 căn; Thanh Hóa 2.197 căn; Tây Ninh 2.098 căn; Bình Dương 2.045 căn và TP.HCM 1.233 căn…
Nhiều địa phương đã chú trọng việc quy hoạch và dành quỹ đất ở các vị trí thuận lợi, gần trung tâm đô thị và khu công nghiệp, đáp ứng tốt hạ tầng kỹ thuật và xã hội. Điển hình như Đồng Nai với 1.064 ha, Quảng Ninh 666 ha, Hải Phòng 644 ha, Bình Dương 408 ha. Đáng chú ý, năm qua, một số doanh nghiệp cũng đã nỗ lực để đầu tư xây dựng, khởi công các dự án NƠXH, trong đó phải kể đến như Công ty CP Vinhomes với 2 dự án được khởi công tại Hải Phòng và Khánh Hòa với tổng quy mô hơn 7 nghìn căn.
III. Bài học của con số 16%
Trong thống kê về NƠXH năm 2024 có một con số đáng quan tâm nhất, đó là số căn NƠXH hoàn thành trong năm chỉ đạt 16% kế hoạch, rất thấp so với kỳ vọng phát triển 130 nghìn căn nhưng các tỉnh, thành phố cũng chỉ hoàn thành được 21 nghìn căn.
Ngay từ đầu năm 2024, ngày 22/02 tại Hà Nội, Bộ trưởng Nguyễn Thanh Nghị đã thẳng thắn chỉ rõ 3 khó khăn, thách thức lớn cần phải tập trung và quyết liệt giải quyết khi triển khai Đề án “Đầu tư xây dựng ít nhất 1 triệu căn hộ NƠXH cho đối tượng thu nhập thấp, công nhân KCN giai đoạn 2021 - 2030” trong năm 2024.
Thứ nhất, còn nhiều địa phương có kết quả thực hiện chậm so với kế hoạch đăng ký tại Đề án, trong đó, có một số địa phương đến nay vẫn chưa có dự án NƠXH được khởi công mới.
Thứ hai, việc giải ngân gói tín dụng ưu đãi 120 nghìn tỷ đồng còn chậm so với mong muốn và nhu cầu thực tiễn của các doanh nghiệp đầu tư NƠXH, nhà ở cho công nhân.
Thứ ba, vẫn còn vướng mắc, khó khăn của các doanh nghiệp đầu tư NƠXH, nhà ở cho công nhân trong tiếp cận đất đai, thủ tục đầu tư xây dựng, tín dụng, chính sách ưu đãi.
Tuy vậy, đến cuối năm 2024, khi tìm nguyên nhân để rút ra bài học khắc phục trong năm 2025 và những năm tiếp theo thì những khó khăn, thách thức được nêu ra từ đầu năm vẫn chưa có những giải pháp quyết liệt để tháo gỡ. Đến nay, mới chỉ có 36/63 UBND tỉnh, thành phố có văn bản, công bố dự án đủ điều kiện vay vốn ưu đãi nguồn vốn hỗ trợ 120 nghìn tỷ đồng; kết quả giải ngân có tổng dư nợ ở mức rất thấp là 1.783 tỷ đồng, đạt dưới 2%; vướng mắc, khó khăn của các doanh nghiệp đầu tư NƠXH còn tồn tại ở khắp nơi...
Có những chỉ đạo cụ thể, thiết thực từ Chính phủ được triển khai rất chậm chạp, như việc nhanh chóng thành lập quỹ đầu tư NƠXH. Ngày 11/3/2024, tại một hội nghị liên quan, Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà yêu cầu NHNN, Bộ Tài chính cần nghiên cứu chính sách tài khoá dài hạn hỗ trợ lãi suất cho các khoản vay tín dụng ưu đãi. Cùng đó, thành lập quỹ đầu tư NƠXH bao gồm ngân sách Nhà nước, đóng góp của DN từ chi phí 20% xây NƠXH trong các dự án nhà ở thương mại và các nguồn hợp pháp khác hỗ trợ cho DN xây NƠXH và người dân mua NƠXH, bảo đảm hài hòa giữa thực hiện chính sách xã hội và cơ chế thị trường… nhưng đến nay, sau gần một năm vẫn chưa thấy hiển hiện...
Để khắc phục trong năm 2025, chắc chắn phải dựa vào Kế hoạch của Chính phủ triển khai thực hiện Chỉ thị số 34-CT/TW của Ban Bí thư, yêu cầu các Bộ, cơ quan ngang Bộ, cơ quan thuộc Chính phủ, chính quyền các cấp tập trung chỉ đạo thực hiện có hiệu quả 5 nhiệm vụ, giải pháp như đã nêu ở trên.
IV. Cảnh báo 705 “chướng ngại vật”
Ngày 04/12/2024, Sở Xây dựng TP.HCM đã làm việc với 14 chủ đầu tư đã có sẵn quỹ đất 20% trong dự án nhà ở thương mại dành để phát triển NƠXH, hoặc đã tạo lập quỹ đất phù hợp với quy hoạch để thực hiện dự án NƠXH và đã có 9/14 chủ đầu tư đăng ký thực hiện khoảng 40.000 căn hộ NƠXH.
Theo báo Lao Động tường thuật, vướng mắc lớn nhất hiện nay lại là sự phối hợp thiếu đồng bộ giữa các sở, ngành, quận, huyện nơi có dự án NƠXH. Lấy ví dụ như trường hợp dự án NƠXH Lê Thành - Tân Kiên đã được UBND TP.HCM chấp thuận chủ trương đầu tư đồng thời với chấp thuận nhà đầu tư trên cơ sở quy hoạch phân khu tỷ lệ 1/2000 đã được điều chỉnh cục bộ và đã động thổ ngày 29/8/2024. Tuy nhiên, đến nay đã hơn 3 tháng vẫn chưa làm được Giấy phép xây dựng do quy hoạch chi tiết tỷ lệ 1/500 của dự án chưa được UBND huyện Bình Chánh phê duyệt.
Nguyên nhân do huyện Bình Chánh còn phải làm văn bản “xin ý kiến” Sở QH-KT, mà nếu không có quy hoạch chi tiết tỷ lệ 1/500 được phê duyệt thì chủ đầu tư không thể làm thủ tục xin giao đất tại Sở TN&MT và cũng không thể làm thủ tục xin cấp Giấy phép xây dựng tại Sở Xây dựng.
Ngay tại hội nghị này, lãnh đạo thành phố đã phải chỉ đạo UBND huyện Bình Chánh giải quyết ngay việc phê duyệt quy hoạch chi tiết tỷ lệ 1/500 cho dự án NƠXH Lê Thành - Tân Kiên để sớm đưa dự án vào triển khai thi công.
Báo Lao Động bình luận, đâu có phải dự án nào cũng thuận lợi được như vậy? Theo thông tin từ Hiệp hội BĐS TP.HCM thì chẳng hạn trường hợp dự án Nhà lưu trú công nhân KCX Linh Trung 2 (giai đoạn 2) do Công ty CP Đầu tư xây dựng sản xuất dịch vụ du lịch Thiên Phát làm chủ đầu tư đã được UBND Thành phố chỉ đạo, nhưng đến nay vẫn chưa được BQL KCX Linh Trung và BQL KCX, KCN Thành phố (Hepza) hỗ trợ hoàn thành thủ tục để có thể sớm khởi công giai đoạn 2.
Chính vì vậy, Hiệp hội đề nghị UBND Thành phố xây dựng quy trình thủ tục đầu tư xây dựng dự án NƠXH “đơn giản, rút gọn”, để các chủ đầu tư dự án có thể sớm triển khai thực hiện dự án, như các trường hợp dự án nêu trên.
Đồng thời, Hiệp hội kiến nghị Ủy ban Thường vụ Quốc hội xem xét cho phép thí điểm thực hiện cơ chế giao Sở Xây dựng thực hiện thủ tục chấp thuận chủ trương đầu tư dự án NƠXH tương tự như dự án cải tạo, xây dựng lại nhà chung cư.
Câu chuyện của Bình Chánh chỉ là 1 trong 705 đơn vị hành chính cấp huyện của cả nước, nếu không có cuộc cải cách quyết liệt thì mỗi cấp huyện kia hoàn toàn có thể trở thành một “chướng ngại vật” trong cuộc đua 1 triệu căn NƠXH.