Kiến tạo đô thị thông minh trên nền tảng khoa học - công nghệ và đổi mới sáng tạo

Phát biểu khai mạc, ông Trần Quốc Thái - Cục trưởng Cục Phát triển đô thị (Bộ Xây dựng) khẳng định: “Chúng ta đang sống trong kỷ nguyên công nghệ và chuyển đổi số, nơi đổi mới sáng tạo không chỉ là lựa chọn mà là động lực cốt lõi định hình tương lai. Phát triển đô thị thông minh là phương thức hướng tới khát vọng kiến tạo không gian sống xanh, an toàn và đáng sống của Việt Nam”. 

Trong những năm qua, Việt Nam đã ban hành nhiều chủ trương, chính sách quan trọng: Nghị quyết số 06-NQ/TW năm 2022 về phát triển đô thị bền vững; Nghị quyết số 57-NQ/TW năm 2024 về đột phá khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo; gần đây nhất là Nghị định số 269/2025/NĐ-CP về phát triển đô thị thông minh, đây là văn bản pháp lý đầu tiên tạo hành lang toàn diện cho việc quy hoạch, đầu tư và vận hành đô thị thông minh (ĐTTM). 

Đến nay, 26 tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương đã phê duyệt đề án phát triển ĐTTM, nhiều địa phương hình thành Trung tâm điều hành đô thị thông minh (IOC), triển khai nền tảng dữ liệu số và mô hình quản lý tích hợp. Các kết quả bước đầu này góp phần tạo môi trường hợp tác giữa chính quyền, doanh nghiệp, nhà khoa học và người dân, thúc đẩy ứng dụng công nghệ vào đời sống đô thị. 

Tuy vậy, ông Trần Quốc Thái cũng chỉ ra nhiều thách thức như: chính sách chưa bắt kịp tốc độ đổi mới sáng tạo, hạ tầng số chưa đồng bộ, nguồn nhân lực cấp cơ sở còn hạn chế, và vấn đề an toàn thông tin đang trở nên ngày càng phức tạp. Mỗi đô thị cần nhận diện lợi thế và bản sắc riêng, từ đó lựa chọn mô hình thông minh phù hợp với điều kiện địa phương. 

Hội thảo lần này là diễn đàn để các nhà hoạch định chính sách, nhà quản lý, nhà khoa học và nhà đầu tư cùng trao đổi, chia sẻ những kinh nghiệm, mô hình tiên phong và giải pháp đột phá, hướng tới hệ thống đô thị Việt Nam năng động và sáng tạo. 

Kiến tạo đô thị thông minh trên nền tảng khoa học - công nghệ và đổi mới sáng tạo 

Phát biểu dẫn đề, TS Đặng Việt Dũng - Chủ tịch Tổng hội Xây dựng Việt Nam cho rằng đổi mới sáng tạo chính là “chìa khóa” của phát triển đô thị thông minh. 

Nghị quyết số 57-NQ/TW của Bộ Chính trị đã xác định rõ: phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia là đột phá hàng đầu, là động lực chính để phát triển lực lượng sản xuất hiện đại và đổi mới phương thức quản trị quốc gia. 

Theo TS Đặng Việt Dũng, việc phát triển đô thị thông minh gắn liền với các nhiệm vụ lớn như xây dựng thể chế, phát triển hạ tầng số và dữ liệu mở, đổi mới mô hình quản trị đô thị, đồng thời tăng cường hợp tác quốc tế và đầu tư vào hạ tầng chiến lược. 

Tại Hội thảo, các chuyên gia và đại biểu tập trung thảo luận hai nhóm vấn đề: 

Một là, kiến tạo đô thị thông minh dựa trên nền tảng khoa học - công nghệ - đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số trong cung cấp dịch vụ công, quy hoạch đô thị và đầu tư hạ tầng chiến lược. 

Hai là, giải quyết các thách thức mới của đô thị thông minh như tiêu thụ năng lượng quá mức, rủi ro rò rỉ dữ liệu, và yêu cầu cân bằng giữa công nghệ và tương tác xã hội. 

PGS.TS Hoàng Hữu Hạnh - Phó Cục trưởng Cục Chuyển đổi số quốc gia (Bộ Khoa học và Công nghệ) cho rằng đô thị thông minh và chuyển đổi số có mối quan hệ không thể tách rời. Chuyển đổi số không chỉ là số hóa mà là đổi mới toàn diện cách chúng ta sống và phát triển, trong đó người dân và doanh nghiệp là trung tâm của mọi hoạt động. 

Theo PGS.TS Hoàng Hữu Hạnh, chuyển đổi số cung cấp công nghệ, phương pháp và giải pháp cho việc xây dựng đô thị thông minh, trong khi đô thị thông minh là môi trường thực nghiệm và tối ưu hóa chuyển đổi số, tạo sức mạnh tổng hợp cho phát triển bền vững. 

Việc ban hành Nghị định số 269/2025/NĐ-CP được đánh giá là bước ngoặt quan trọng, lần đầu tiên Việt Nam có khung pháp lý đồng bộ cho phát triển đô thị thông minh, quy định rõ về quy hoạch, đầu tư, vận hành và quản lý. Theo đó, các địa phương cần khẩn trương xây dựng đề án ĐTTM, thử nghiệm công nghệ mới, đào tạo đội ngũ cán bộ chuyên trách và phát triển hạ tầng số mở để phục vụ người dân và doanh nghiệp hiệu quả hơn. 

Người dân và doanh nghiệp phải là trung tâm của đô thị thông minh 

Chia sẻ kinh nghiệm tại hội thảo, ông Đinh Thế Vinh - Phó Giám đốc Sở Xây dựng TP Đà Nẵng cho biết chiến lược chuyển đổi số của thành phố được triển khai dựa trên ba trụ cột: chính quyền số, kinh tế số và xã hội số, trong đó người dân và doanh nghiệp là trung tâm, còn chính quyền là lực lượng tiên phong. 

TP Đà Nẵng đã chuyển đổi số đồng bộ từ các thủ tục hành chính tại sở, ngành, UBND cấp xã, phường cho đến các đơn vị sự nghiệp công lập, xây dựng hệ thống dịch vụ công trực tuyến dựa trên dữ liệu số hóa và liên thông. Năm 2024, Đà Nẵng đạt tỷ lệ dịch vụ công trực tuyến toàn trình cao nhất cả nước khoảng 95%, tương ứng 2.118 thủ tục được thực hiện trực tuyến sau sáp nhập hành chính. 

Theo ông Đinh Thế Vinh, thành phố đã triển khai nhiều giải pháp đột phá như xây dựng kế hoạch chuyển đổi số hàng năm, đa dạng hóa kênh nộp hồ sơ, và đặc biệt là vận hành Trung tâm điều hành đô thị thông minh (IOC) 24/7 để hỗ trợ người dân.  

Thành phố cũng đang hướng tới mô hình hành chính công chủ động, trong đó cơ quan nhà nước sẽ cung cấp dịch vụ theo “sự kiện cuộc sống” của người dân, thay vì chờ người dân yêu cầu. Đồng thời, TP Đà Nẵng đang chuyển từ ‘một cửa’ vật lý sang ‘một cửa số liên thông toàn quốc’, người dân được phục vụ dù ở bất kỳ địa phương nào. 

Mô hình này được kỳ vọng sẽ rút ngắn thời gian, tiết kiệm chi phí, đồng thời nâng cao tính minh bạch và niềm tin của người dân vào chính quyền đô thị số. 

Tại Hội thảo, các diễn giả và đại biểu đã có phiên thảo luận sôi nổi nhằm giải đáp những thắc mắc thực tiễn cũng như đi sâu phân tích các vấn đề cốt lõi trong tiến trình phát triển đô thị thông minh.  

Nhiều ý kiến cho rằng, bản chất của đô thị thông minh không chỉ nằm ở việc ứng dụng công nghệ hiện đại, mà quan trọng hơn là cách thức tổ chức, quản trị và vận hành đô thị trên nền tảng khoa học, dữ liệu và đổi mới sáng tạo. Công nghệ chỉ là công cụ hỗ trợ, trong khi yếu tố quyết định nằm ở tầm nhìn quy hoạch và năng lực quản trị, đảm bảo sự liên kết hài hòa giữa không gian vật lý, hệ thống hạ tầng và không gian số. 

Các chuyên gia tập trung thảo luận sâu về những nền tảng khoa học phục vụ phát triển đô thị thông minh, trong đó nổi bật là việc xây dựng cơ sở dữ liệu đô thị thống nhất, kết nối liên ngành giữa quy hoạch, hạ tầng, đất đai, môi trường và giao thông; đẩy mạnh ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI), Internet vạn vật (IoT) và mô hình song sinh số (Digital Twin) trong công tác quy hoạch, dự báo và giám sát vận hành đô thị.  

Đồng thời, việc hình thành các mô hình hợp tác công - tư (PPP) trong đầu tư hạ tầng số được xem là hướng đi quan trọng nhằm huy động nguồn lực xã hội cho phát triển đô thị thông minh. 

Nhiều ý kiến cũng nhấn mạnh vai trò của nguồn nhân lực đô thị số, đặc biệt là đội ngũ cán bộ quy hoạch, quản lý và kỹ sư dữ liệu có khả năng làm chủ công nghệ mới, cùng hệ thống tiêu chuẩn và quy chuẩn kỹ thuật đồng bộ bảo đảm tính an toàn thông tin, khả năng chia sẻ và tích hợp dữ liệu giữa các nền tảng.  

Song song đó, các đại biểu đề nghị cần xác lập cơ chế khuyến khích người dân tham gia vào quá trình thiết kế và vận hành đô thị, bởi “người dân chính là trung tâm và đồng sáng tạo của các dịch vụ thông minh”, giúp nâng cao hiệu quả quản trị, tăng cường tính minh bạch và tính nhân văn của quá trình chuyển đổi. 

Ngoài ra, tại hội thảo, các đại biểu cũng chia sẻ về hợp tác Việt Nam - Hàn Quốc trong phát triển thành phố thông minh, định hướng đầu tư hạ tầng chiến lược, ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI) và quy hoạch đô thị bền vững gắn với thích ứng khí hậu. 

Hội thảo “Đổi mới sáng tạo - Động lực phát triển đô thị thông minh Việt Nam” đã cho thấy tư duy mới trong quản trị đô thị, chuyển từ “quản lý hành chính” sang “quản trị bằng dữ liệu và công nghệ”. Đây cũng là bước cụ thể hóa tinh thần Nghị quyết số 57-NQ/TW và Nghị định số 269/2025/NĐ-CP, đưa đô thị Việt Nam tiến gần hơn tới mô hình phát triển xanh, sáng tạo, bao trùm và bền vững.