

Kỳ vọng gói 100 nghìn tỷ đồng!
Khi nghe tin Dự thảo Nghị quyết về nguồn vốn ưu đãi cho phát triển nhà ở xã hội (NƠXH) quy mô khoảng 100 nghìn tỷ đồng từ phát hành trái phiếu Chính phủ đang được Bộ Xây dựng lấy ý kiến các bộ, ngành trước khi trình Chính phủ ban hành, đã có những ý kiến bàn luận rằng, gói 120 nghìn tỷ đồng đã gần 2 năm triển khai mà đang ì ạch như xe tải leo dốc đứng, nay thêm gói 100 nghìn tỷ, liệu có theo “vết xe đổ”?
Quả thực, tính đến cuối năm 2024, cả nước mới chỉ có 36/63 UBND tỉnh, thành phố có văn bản, công bố dự án đủ điều kiện vay vốn ưu đãi nguồn vốn hỗ trợ 120 nghìn tỷ đồng; kết quả giải ngân với tổng dư nợ là 1.783 tỷ đồng, đạt dưới 2%, quá thấp so với kỳ vọng! Vướng mắc, khó khăn của các doanh nghiệp đầu tư NƠXH đang tồn tại ở khắp nơi...
Vậy bản Dự thảo Nghị quyết kia nên được hiểu như thế nào đây?
Ngay từ những ngày đầu năm 2024, Chính phủ đã nhận thấy việc giải ngân gói 120 nghìn tỷ đồng hỗ trợ NƠXH “có vấn đề” nên đã tổ chức một hội nghị do Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính chủ trì vào tháng 3/2024 nhằm tháo gỡ khó khăn, vướng mắc khi triển khai.
Tại đây, Thống đốc Ngân hàng Nhà nước Việt Nam Nguyễn Thị Hồng khẳng định, Đề án xây dựng 1 triệu căn hộ trong 10 năm tới là đề án có ý nghĩa rất lớn và là chương trình nhân văn để thực hiện chủ trương của Đảng, Nhà nước về chăm lo nhà ở cho người dân. Tuy nhiên, theo Thống đốc: “Số tiền để cho vay chính là tiền huy động của người dân và đã là tiền huy động của người dân thì các ngân hàng vẫn phải trả lãi. Số lãi suất ưu đãi cho 3 - 5 năm chính là nguồn lực tài chính của các tổ chức tín dụng chứ không phải nguồn của ngân sách”.
Đó không chỉ là lý giải ở tầng vĩ mô, mà ở cấp thực thi cũng cho thấy, nguồn gốc của sự trì trệ này có nguyên nhân cốt lõi xuất phát từ sự xung khắc về lợi ích kinh tế giữa 2 nhóm, đó là nhóm doanh nghiệp kinh doanh tiền tệ có mong muốn hiệu quả kinh doanh cao và nhóm hưởng thụ là những người thu nhập thấp mong muốn có nhà ở với giá rẻ. Phó Tổng giám đốc Vietinbank Đỗ Thanh Sơn trình bày, bản chất đây là gói tín dụng từ nguồn vốn thương mại của các ngân hàng, không có hỗ trợ từ ngân sách Nhà nước, trong đó cơ sở xác nhận lãi suất cho vay là lãi suất cho vay thương mại bình quân của 4 ngân hàng thương mại có vốn Nhà nước.
Với lý giải ấy, hoàn toàn có thể hiểu có 2 “má phanh” luôn luôn kìm hãm việc giải ngân từ nguồn vốn này, một là nhiều ngân hàng không mặn mà với việc giải ngân bởi nó ảnh hưởng trực tiếp đến “bát cơm manh áo” của họ, hai là lãi suất không thể hạ tới mức kỳ vọng của nhiều người.
Có lẽ vì thế, đã có chuyên gia tài chính cấp cao khuyên sự nghiệp phát triển NƠXH của đất nước “hãy quên cái gói 120 nghìn tỷ ấy đi!”. Lời khuyên có vẻ hơi cực đoan nhưng với minh chứng thực thi trong gần 2 năm qua đã phần nào nói lên một yêu cầu cấp bách rằng, cần có một cách tư duy mới và tìm ra một giải pháp mới cho sự nghiệp phát triển NƠXH của đất nước.
Đây là bài học từ nhiều quốc gia mà Singapore có thể coi là điển hình thành công trong việc phát triển NƠXH, đảm bảo nguồn cung, đáp ứng nhà ở cho người dân thông qua mô hình các tập đoàn hoặc tổng công ty Nhà nước đủ mạnh, có sự hỗ trợ của Nhà nước về đất đai, tài chính để chuyên đầu tư phát triển loại hình nhà ở này.
Các thông tin chính thống cho hay, đến nay, Singapore có trên 90% người dân sở hữu nhà, trong đó có tới 83% người dân sở hữu NƠXH, trở thành quốc đảo có biệt danh “Sư tử” với những đường phố, những khu nhà khang trang, cảnh quan môi trường đô thị văn minh, hiện đại.
Riêng về nguồn lực tài chính, Singapore đã thành lập Quỹ tiết kiệm Trung ương (CPF) để quản lý hệ thống quỹ tiền tiết kiệm bắt buộc, trong đó người lao động phải đóng góp tiết kiệm tiền lương tháng cho CPF (người sử dụng lao động đóng 14%/tháng và người lao động, công chức thu nhập thấp phải đóng 20%/tháng).
Ngoài ra, để người dân có thể mua nhà, Chính phủ cung cấp các khoản vay sao cho mỗi tháng, người dân chỉ phải trích dưới 20% thu nhập để trả tiền mua nhà. Quỹ CPF được sử dụng cho 3 mục đích chính là: Chăm sóc y tế, trả lương hưu và cho vay mua NƠXH.
Quỹ CPF cho vay đến 90% giá trị căn nhà với lãi suất rất thấp và được trả góp 25 - 30 năm. Cơ quan quản lý quỹ và xây dựng nhà ở tổ chức việc bán nhà trả góp cho người dân. Người có thu nhập thấp sẽ được ưu tiên mua trước và thông qua hình thức bốc thăm.
Cách làm của Hàn Quốc cũng xoay quanh nguyên tắc Nhà nước hoàn toàn nắm quyền chủ động về việc lo NƠXH cho người dân. Năng lực tài chính về nhu cầu nhà ở của người dân được chia theo các nhóm: Nhóm không đủ khả năng trả tiền thuê (nhóm 1, nhóm 2); nhóm không đủ khả năng mua nhà riêng (nhóm 3, nhóm 4); nhóm có khả năng mua nhà riêng với trợ giúp của Chính phủ (nhóm 5, nhóm 6); nhóm có khả năng tự mua nhà (nhóm 7, 8, 9,10).
Về quy mô nhà ở, nhóm 1, 2, 3 được bố trí căn hộ với diện tích dưới 60 m2; nhóm 4, 5, 6 được bố trí căn hộ với diện tích từ 60 - 85 m2; nhóm 7, 8, 9, 10 được bố trí căn hộ với diện tích trên 85 m2.
Ở Việt Nam hiện nay, tuy không phân biệt kỹ càng như Hàn Quốc nhưng theo các chính sách hiện hành thì đối tượng được thụ hưởng tại Chương trình 1 triệu căn hộ NƠXH cũng tương tự như từ nhóm 1 đến nhóm 6 của Hàn Quốc vậy.
Thực tiễn nguồn vốn hỗ trợ 120 nghìn tỷ đồng đang có kết quả giải ngân dưới 2%, quá thấp so với kỳ vọng đang đặt ra nhiều câu hỏi: Làm thế nào để “Ngọn cờ phát triển NƠXH phải nằm trong tay Nhà nước”? Giải pháp nào để xử lý được những “xung khắc về kinh tế” giữa các chủ thể khi tham gia phát triển NƠXH?...
Trả lời cho những câu hỏi này, kỳ vọng lớn lại đang nằm ở bản Dự thảo Nghị quyết về nguồn vốn ưu đãi cho phát triển NƠXH quy mô khoảng 100 nghìn tỷ đồng từ phát hành trái phiếu Chính phủ do Bộ Xây dựng đề xuất.
Có 3 sự khác biệt căn bản giữa gói 120 nghìn tỷ đồng và 100 nghìn tỷ đồng.
Thứ nhất, một bên là tiền của các ngân hàng thương mại vay của dân phải trả lãi và kinh doanh kiếm lời, còn một bên là tiền của Chính phủ cấp vốn.
Thứ hai, một bên là tỷ lệ lãi phụ thuộc vào thị trường và chính sách của từng ngân hàng thương mại, còn một bên là nằm trong tay Chính phủ vì mục tiêu phục vụ an sinh xã hội, phi lợi nhuận, do Ngân hàng Chính sách xã hội đảm nhiệm gánh vác.
Thứ ba, Ngân hàng Chính sách xã hội duy trì một phương thức cho vay ưu việt, rất gần dân, đó là cho vay ủy thác. Cho vay ủy thác nghĩa là Ngân hàng thực hiện ủy thác một số công đoạn trong quy trình vay cho 4 tổ chức chính trị - xã hội, gồm Hội Nông dân Việt Nam, Hội Liên hiệp Phụ nữ Việt Nam, Hội Cựu chiến binh Việt Nam và Đoàn thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh. Phương thức cho vay ủy thác có những năm chiếm hơn 90% tổng dư nợ của ngân hàng.
Tìm hiểu thêm về Ngân hàng Chính sách xã hội được biết, đây là một tổ chức đặc biệt được thành lập theo Quyết định số 131/2002/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ để cho vay người nghèo và các đối tượng chính sách khác.
Ngân hàng Chính sách xã hội được huy động vốn của các tổ chức, cá nhân trong nước và ngoài nước, tiếp nhận các nguồn vốn của Chính phủ và UBND các cấp để cho vay người nghèo và các đối tượng chính sách khác.
Theo Bộ Xây dựng, để thực hiện Đề án xây dựng ít nhất 1 triệu căn NƠXH của Chính phủ trong giai đoạn 2021 - 2030 cần nguồn vốn lên tới 500 nghìn tỷ đồng.
Dự kiến, lãi vay gói tín dụng ưu đãi 100 nghìn tỷ đồng mua NƠXH bằng lãi vay đối với hộ nghèo do Thủ tướng quyết định trong từng thời kỳ. Thời gian giải ngân gói tín dụng ưu đãi 100 nghìn tỷ đồng cho đến khi giải ngân hết gói tín dụng này, nhưng không vượt quá ngày 31/12/2030.
Việc phân bổ giải ngân gói tín dụng ưu đãi cho phát triển NƠXH dự kiến được thực hiện: Từ năm 2025 - 2029 bố trí mỗi năm khoảng 16.500 tỷ đồng; năm 2030 bố trí khoảng 17.500 tỷ đồng…
Với thế mạnh như vậy, sự kỳ vọng vào gói 100 nghìn tỷ đồng do Bộ Xây dựng đề xuất hoàn toàn có cơ sở để trở thành hiện thực trong công cuộc xây dựng 1 triệu căn hộ NƠXH hiện nay.