Lệch pha cung cầu, giá cát tăng phi mã

Quảng Nam thiếu hụt cát trầm trọng

Theo khảo sát tình hình thực tế tại Quảng Nam, giá cát xây dựng dao động ở mức 450 - 480 nghìn đồng/m3. Trung bình tăng thêm từ 50 - 100 nghìn đồng/m3  (tùy loại), so với thời điểm trước Tết Nguyên đán giá chỉ từ 250 - 300 nghìn đồng/m3.

Một chủ thầu xây dựng tại Đà Nẵng cho biết, trước Tết Nguyên đán Quý Mão 2023, cát dùng làm VLXD  nhập từ Quảng Nam có giá trung bình từ 215 nghìn đồng/m3 nay đã tăng lên hơn 400 nghìn đồng/m3 và nhiều đại lý đã thông báo không còn cát để bán.

Lý giải về nguyên nhân của việc giá cát tăng cao, một đơn vị phân phối VLXD trên địa bàn Quảng Nam chia sẻ, trước Tết, việc mua bán cát xây dựng diễn ra bình thường, mua vào với giá 140 nghìn đồng/m3 tại mỏ, bán ra cho khách tại địa phương giá 160 nghìn đồng/m3. Với khách hàng tại TP Đà Nẵng, sau khi kèm chi phí vận chuyển, giá bán khoảng 210 nghìn đồng/m3. Sau Tết, muốn mua hàng cũng khó vì các mỏ như: Giao Thủy, Ngọc Kinh Đông, Pha Lê (Quảng Nam)… đều đồng loạt thông báo tạm dừng khai thác.

Không có số liệu thống kê lượng cát thiếu hụt cho xây dựng trên thị trường, nhưng hầu hết các bãi chứa cát tại bắc Quảng Nam đều than thở vì thiếu hàng, giá lại cao ngất ngưởng. 

Chủ một đại lý phân phối VLXD khác cho biết thêm, từ nhiều tháng qua, khi UBND tỉnh Quảng Nam áp dụng những biện pháp mạnh nhằm kiểm soát tình trạng khai thác cát lậu trên các sông Vu Gia, Thu Bồn nên nguồn cung cho các đại lý đã gặp khó khăn, nay lại càng khó khăn hơn. Hiện tại, cát bị nhiễm mặn cũng không còn để bán với giá cao.

Đà Nẵng trông chờ vào nguồn cung

Tương tự như tình trạng thiếu nguồn cung cát tại Quảng Nam, nhiều điểm bán cát xây dựng tại Đà Nẵng cũng gặp phải tình trạng không có cát để bán hoặc kho phải tạm đóng cửa. Cát xây dựng khan hiếm, giá bán trên thị trường tăng từ 50 - 70 nghìn đồng/m3. Do đó, các công trình đang đứng trước nguy cơ phải tạm thời dừng thi công, hoặc phải loay hoay tìm biện pháp khắc phục.

Nhiều điểm chuyên cung cấp cát xây dựng tại thành phố Đà Nẵng thông báo hết hàng hoặc kho đóng cửa. Không có hàng bán, giá cát xây dựng tăng chóng mặt, từ 450 – 480 nghìn đồng/m3; trong khi thời gian trước đó chỉ từ 340 – 370 nghìn đồng/m3.

Theo một số nhà thầu xây dựng, với tình trạng như hiện nay, những chủ thầu công trình lớn như "ngồi trên đống lửa" bởi tiến độ điều chỉnh vốn đầu tư không kịp với tiến độ tăng giá VLXD.

Được biết, hầu hết nguồn cát xây dựng phục vụ cho thị trường Đà Nẵng đều từ tỉnh Quảng Nam chở ra. Huyện Đại Lộc và Duy Xuyên là nơi có các mỏ cát chính để cung cấp cho Đà Nẵng. 

Thế nhưng trên thực tế, huyện Đại Lộc, địa phương có số lượng mỏ cát được cấp phép nhiều nhất tỉnh Quảng Nam thì nay nhiều mỏ cát đã phải thông báo tạm dừng.

Đắk Nông không đủ cát cho xây dựng

Hiện tại, qua khảo sát các cửa hàng kinh doanh VLXD trên địa bàn thành phố Gia Nghĩa và các huyện lân cận thì giá cát đã tăng rất mạnh, dao động khoảng 450-600 nghìn đồng/m3. Các doanh nghiệp kinh doanh VLXD cho rằng, giá cát xây dựng tăng do chi phí nguyên liệu và các chi phí khác đều tăng.

Trước đó, thông tin từ Sở Tài nguyên - Môi trường tỉnh Đắk Nông cho biết, trên địa bàn tỉnh có 7 doanh nghiệp được cấp phép khai thác với sản lượng 182.000 m3/năm. Trong đó, có 1 doanh nghiệp được cấp phép với sản lượng 20.000 m3/năm nhưng chưa đi vào khai thác.

Đối với 6 doanh nghiệp còn lại chưa hoàn thiện thủ tục thuê đất có sử dụng mặt nước nên phải tạm ngừng hoạt động, bổ sung các thủ tục còn thiếu theo quy định. 

Khi nguồn cung giảm mạnh, kết hợp với giá xăng dầu tăng vọt từ sau Tết đã đẩy giá cát xây dựng ở Đắk Nông đạt ngưỡng tăng kỷ lục, cao nhất từ trước đến nay.

Được biết, năm 2023, tỉnh này cũng triển khai nhiều dự án, công trình trọng điểm và cần khối lượng lớn VLXD. Nếu sản lượng khai thác cát như hiện tại, địa phương sẽ đứng trước nguy cơ không đủ cát để cung cấp cho thị trường xây dựng. Nếu giá bán tiếp tục neo ở mức cao như hiện tại thì nhiều khả năng việc triển khai các công trình cũng sẽ gặp những vấn đề về tiến độ.

Đồng bằng sông Cửu Long cần khối lượng cát lớn

ĐBSCL hiện cũng đang triển khai nhiều công trình xây dựng trọng điểm nên cần khối lượng cát rất lớn và chịu chung tình trạng thiếu cát do nguồn cung không ổn định. Từ đây, nhiêu vấn đề kéo theo như giá cát tăng phi mã khiến cho nhiều nhà  thầu rơi vào tình trạng khó khăn, bế tắc.

Hiện, nguồn cát san lấp mặt bằng mua từ các mỏ ở An Giang, Đồng Tháp… vận chuyển về phục vụ những công trình giao thông trên địa bàn tỉnh Cà Mau tăng lên từ 260-270 nghìn đồng/m3 (so với thời điểm năm 2020 giá chỉ 130-150 nghìn đồng/m3).

Nhiều nhà thầu tại ĐBSCL cũng cho biết, nếu như trước đây mức giá đấu thầu của các dự án thường dao động từ 80 -100 nghìn đồng/m3 cát san lấp mặt bằng thì nay được điều chỉnh lên khoảng 150 nghìn đồng/m3; tuy nhiên mức mới này cũng thấp hơn nhiều so với giá cát thực tế.

Theo tính toán của Bộ Giao thông Vận tải, trong giai đoạn 2021-2025 và các giai đoạn tiếp theo, vùng ĐBSCL cần tổng nhu cầu cát đắp nền đường của các dự án khoảng 39 triệu m3 (dự án cao tốc Cần Thơ - Cà Mau là 18,5 triệu m3; dự án cao tốc Châu Đốc - Cần Thơ - Trần Đề là 17,8 triệu m3; dự án cao tốc Cao Lãnh - An Hữu 1,3 triệu m3, dự án cao tốc Mỹ An - Cao Lãnh 1,4 triệu m3). Ngoài ra, còn có các dự án giao thông khác do các tỉnh đầu tư được triển khai thời gian tới… Thế nhưng, nguồn cung ứng cát tại các địa phương ở ĐBSCL phục vụ hàng loạt dự án giao thông rất thấp.

Có thể thấy, thực trạng thiếu hụt cát trầm trọng tại các tỉnh phía Nam nói riêng và trên cả nước nói chung phần lớn do nguồn cung phụ thuộc nhiều vào vùng cung cấp. Mặc khác, đây cũng là loại vật liệu chủ yếu phục vụ cho các công trình, dự án trọng điểm quốc gia cho nên nhu cầu sử dụng nguồn vật liệu tăng đột biến trong một thời gian ngắn, trong khi công suất khai thác của các mỏ đã được cấp thấp nên không đáp ứng được nhu cầu sử dụng.

Do vậy, muốn đảm bảo nguồn cung cấp cát xây dựng cho các dự án diễn ra suôn sẻ, đúng tiến độ rất cần các giải pháp hỗ trợ, kết hợp với phương án sử dụng vật liệu thay thế trong thời gian tới, chẳng hạn như việc sử dụng cát nhiễm mặn để xây dựng nền đường cao tốc cho khu vực ĐBSCL.