Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn đề nghị lựa chọn phương án hướng tuyến tối ưu, đảm bảo tính kết nối của Dự án đường sắt Lào Cai - Hà Nội - Hải Phòng với mạng lưới đường sắt quốc gia, đường sắt đô thị và các loại hình vận tải khác… 
Chiều 10/02, trong Chương trình Phiên họp thứ 42, Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho ý kiến về chủ trương đầu tư xây dựng tuyến đường sắt Lào Cai - Hà Nội - Hải Phòng.
Phát huy lợi thế hành lang kinh tế
Trình bày Tờ trình, Bộ trưởng Bộ GTVT Trần Hồng Minh cho biết, Hội nghị Ban Chấp hành Trung ương Đảng lần thứ 10 khóa XIII yêu cầu hoàn thành thủ tục và khởi công xây dựng Dự án trong năm 2025, Bộ Chính trị đã thống nhất chủ trương đầu tư Dự án và giao các cơ quan liên quan hoàn thiện hồ sơ để trình Quốc hội khóa XV, tại Kỳ họp bất thường lần thứ 9, Quốc hội khóa XV dự kiến khai mạc ngày 12/02 và bế mạc vào ngày 18/02/2025 xem xét, quyết định thông qua chủ trương đầu tư, một số cơ chế, chính sách đặc thù để triển khai Dự án.
Mục tiêu đầu tư Dự án nhằm xây dựng tuyến đường sắt mới hiện đại, đồng bộ đáp ứng nhu cầu vận tải nội địa, liên vận quốc tế giữa Việt Nam và Trung Quốc; tạo động lực quan trọng cho phát triển kinh tế - xã hội nhanh và bền vững, phát huy lợi thế trên hành lang kinh tế Lào Cai - Hà Nội - Hải Phòng bảo đảm kết nối hiệu quả mạng lưới đường sắt trong nước và quốc tế, gắn với bảo đảm quốc phòng, an ninh và hội nhập quốc tế, bảo vệ môi trường, ứng phó với biến đổi khí hậu; thúc đẩy tiến trình công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước.
Về phạm vi đầu tư, điểm đầu tại vị trí kết nối ray qua biên giới giữa ga Lào Cai mới và ga Hà Khẩu Bắc (Trung Quốc); điểm cuối tại khu bến Lạch Huyện, đi qua địa phận 09 tỉnh, thành phố; chiều dài tuyến chính khoảng 390,9 km và 03 tuyến nhánh khoảng 27,9 km.
Về quy mô đầu tư, xây dựng mới tuyến đường sắt điện khí hóa khổ 1.435 mm, vận chuyển chung hành khách và hàng hóa; tuyến chính đoạn từ ga Lào Cai Mới đến ga Nam Hải Phòng tốc độ thiết kế 160 km/h, đoạn qua khu vực đầu mối Hà Nội tốc độ thiết kế 120 km/h, các đoạn nối, tuyến nhánh tốc độ thiết kế 80 km/h. Giải phóng mặt bằng đoạn tuyến chính theo quy mô đường đôi, phân kỳ đầu tư trước mắt theo quy mô đường đơn.
Cần đánh giá tổng thể hiệu quả các dự án đường sắt
Thay mặt cơ quan thẩm tra Dự án, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế Vũ Hồng Thanh nêu rõ, Ủy ban Kinh tế thống nhất sự cần thiết đầu tư Dự án với những cơ sở chính trị, cơ sở pháp lý và những lý do thực tiễn được nêu tại Tờ trình của Chính phủ.
Về phạm vi, quy mô đầu tư, tiêu chuẩn kỹ thuật, tốc độ thiết kế, có ý kiến đề nghị làm rõ hơn việc chuyển giao công nghệ, vận hành, khai thác Dự án sau khi hoàn thành để tránh việc phụ thuộc công nghệ và việc xây dựng Dự án đáp ứng yêu cầu lưỡng dụng, quốc phòng, an ninh.
Về phương án đầu tư, trong điều kiện nguồn lực còn hạn chế, nhu cầu vận tải của tuyến này còn chưa cao và hành lang kinh tế Lào Cai - Hà Nội - Hải Phòng đã có tuyến đường bộ cao tốc và đường sắt hiện hữu khổ 1.000 mm cùng khai thác, việc đề xuất đầu tư phân kỳ Dự án là phù hợp và việc đầu tư hoàn thiện sẽ được nghiên cứu khi có nhu cầu.
Đáng chú ý, về hiệu quả của Dự án, theo Tờ trình của Chính phủ, dự kiến trong 05 năm đầu tiên khai thác Dự án, doanh thu dự kiến chỉ bù đắp chi phí vận hành, bảo trì, phương tiện, Nhà nước cần hỗ trợ sơ bộ khoảng 109,36 triệu USD trong 05 năm chi phí bảo trì kết cấu hạ tầng từ nguồn vốn sự nghiệp kinh tế bố trí cho hệ thống đường sắt như bảo trì kết cấu hạ tầng đường sắt quốc gia hiện nay, Ủy ban Kinh tế đề nghị đánh giá tổng thể hiệu quả của các dự án đường sắt dự kiến sẽ đầu tư và đánh giá kỹ lưỡng phương án tài chính, các tác động trong quá trình vận hành, khai thác của các dự án để giảm thiểu các rủi ro về sau.
Hạn chế đi qua khu dân cư và quỹ đất rừng
Thảo luận tại phiên họp, Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính - Ngân sách Lê Quang Mạnh cho biết, các nghị quyết của Quốc hội đã cho phép ưu tiên sử dụng nguồn tăng thu tiết kiệm chi để thực hiện các dự án quan trọng. Một số dự án đã được quyết định sử dụng nguồn tăng thu tiết kiệm chi bao gồm dự án đường sắt cao tốc trục Bắc - Nam và các dự án lớn khác, tuy nhiên phương án sử dụng nguồn tăng thu, tiết kiệm chi chưa được thống nhất, đề nghị có một phương án thống nhất và rõ ràng về việc sử dụng nguồn tăng thu tiết kiệm chi.
Đồng thời đề nghị Chính phủ quan tâm xác định phạm vi của các nguồn lực, đặc biệt là nguồn tăng thu tiết kiệm chi, để đưa vào sử dụng một cách hiệu quả và kịp thời. Nguồn tăng thu, tiết kiệm chi là nguồn lực tài chính có sẵn, cần được khai thác và sử dụng ngay, nếu tiến độ chuẩn bị các dự án không song song và đồng bộ với tiến độ sử dụng nguồn lực tài chính này, hiệu quả chung sẽ bị ảnh hưởng.
Cho ý kiến tại phiên họp, Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn đề nghị lựa chọn phương án hướng tuyến tối ưu, đảm bảo tính kết nối của Dự án đường sắt Lào Cai - Hà Nội - Hải Phòng với mạng lưới đường sắt quốc gia, đường sắt đô thị và các loại hình vận tải khác, hạn chế tối đa đi qua khu dân cư và quỹ đất rừng.
Đối với công trình ga, cần tính toán phù hợp tốc độ chạy tàu, đảm bảo nguyên tắc tập trung hàng hóa và hành khách để tiết kiệm chi phí đầu tư, đồng thời cần có giải pháp kết nối công trình ga với kết cấu hạ tầng của khu vực.
Quan tâm đến tiến độ thực hiện Dự án, Chủ tịch Quốc hội cho rằng, cần tính toán để thời gian này không vượt quá 04 năm, nếu đạt được 36 tháng, có thể đảm bảo không phát sinh chi phí vượt dự toán và tránh tình trạng Dự án bị kéo dài gây lãng phí. Đề nghị Chính phủ nghiên cứu đảm bảo thời gian khảo sát, thiết kế và thi công phù hợp với năng lực của Việt Nam. Việc chuẩn bị kỹ lưỡng sẽ giúp rút ngắn thời gian xây dựng Dự án.
