Để hội nhập nền kinh tế toàn cầu, gia nhập chuỗi cung ứng bền vững, doanh nghiệp Việt Nam phải chuyển đổi sang mô hình kinh doanh trách nhiệm, bền vững... Thách thức và cơ hội chuyển đổi xanh
Tại Hội thảo chuyển đổi xanh, tài chính xanh hướng đến mục tiêu phát thải ròng bằng “0” vào năm 2050, diễn ra ngày 11/4, ông Nguyễn Tuấn Quang - Phó Cục trưởng Cục BĐKH (Bộ TN&MT) đã khái quát những kế hoạch và hành động cũng như hàng loạt khuôn khổ pháp lý quan trọng của các Bộ, ngành trong lộ trình chuyển đổi xanh; đồng thời cho biết, để có thể thực hiện chuyển đổi xanh, Việt Nam phải huy động nguồn lực khoảng 368 tỷ USD từ nay đến năm 2040 (theo báo cáo của Ngân hàng Thế giới). Với nguồn lực tài chính lớn như vậy cần có sự chung tay của cả hệ thống chính trị, các Bộ ngành, các tổ chức và đặc biệt là các cộng đồng doanh nghiệp (DN).
Bên cạnh đó, ông Nguyễn Tuấn Quang cũng chỉ ra những cơ hội và thách thức của các DN Việt Nam trong lộ trình chuyển đổi xanh hướng đến mục tiêu phát thải ròng bằng “0” vào năm 2050.
Theo khảo sát của Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) thực hiện trên 10.000 DN trong nước, có 56% DN cho biết đã nhận thấy cơ hội từ BĐKH. Trong đó, khoảng 30% nhận định đã đến lúc tái cơ cấu, sắp xếp lại sản xuất và 17% cho rằng đây là cơ hội để tạo ra sản phẩm và dịch vụ công nghệ mới đồng thời phát triển thêm thị trường cho sản phẩm đang có.
Trên thực tế, các DN đã tiếp cận được mô hình kinh tế tài chính mới, có cơ hội tham gia thị trường carbon; phát triển thị trường và sự đổi mới về công nghệ sản xuất, kinh doanh phát thải thấp để tăng tính cạnh tranh. Bên cạnh đó, DN còn có thể đẩy mạnh hợp tác thương mại đầu tư cho phát triển, huy động nguồn vốn, công nghệ, các thể chế đầu tư, tài chính để phát triển kinh doanh theo hướng hướng xanh và bền vững; xây dựng thương hiệu cho các sản phẩm thân thiện với môi trường, tạo ra lợi thế cạnh tranh trong và ngoài nước.
Tuy nhiên, ngoài những cơ hội, các DN cũng sẽ phải đối mặt với nhiều thách thức như việc gián đoạn sản xuất, kinh doanh, giảm năng suất lao động và doanh thu, gián đoạn vận chuyển, tăng chi phí sản xuất để tuân thủ các quy định về giảm nhẹ phát thải KNK, gây ngừng trệ mạng lưới phân phối, giảm chất lượng sản phẩm, thiệt hại về cơ sở vật chất dẫn đến thay đổi lợi thế cạnh tranh.
Đặc biệt, thách thức lớn đối với các DN khi nhiều quốc gia trên thế giới như Liên minh châu Âu, Mỹ, Nhật Bản… đã bắt đầu thực hiện các chính sách Cơ chế điều chỉnh biên giới carbon của châu Âu (CBAM).
Vì thế, nếu chúng ta không chuẩn bị tốt cho các hoạt động này thì các mặt hàng áp dụng CBAM như: sắt, thép, xi măng, phân bón, điện, hydro… sẽ rất khó khăn tiếp cận thị trường này.
Nêu lên những hệ lụy của việc BĐKH và mức độ nghiêm trọng mà con người đang phải gánh chịu (như thiên tai, lũ lụt, hạn hán…), mà nguyên nhân chính là do phát thải KNK gây nên, ông Nguyễn Tiến Huy - Giám đốc Văn phòng DN vì Sự phát triển bền vững, Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam cho biết, không còn thời gian để chậm trễ nữa, cần phải hành động mạnh mẽ hơn và sớm nhất có thể để giảm thiểu và ngăn chăn sự BĐKH này bằng việc cắt giảm nhanh chóng phát thải KNK trong các hoạt động kinh tế, cần chuyển đổi xanh, xây dựng nền kinh tế carbon thấp, nền kinh tế tuần hoàn không còn là xu thế mà đã trở thành yêu cầu bắt buộc vì sự phát triển của nhân loại, trách nhiệm của các thế hệ tương lai.
Khi phát triển bền vững nói chung và mục tiêu Net zero nói riêng đã trở thành mục tiêu chung của nhiều nền kinh tế, nhiều quốc gia đã gắn mục tiêu này với những chính sách phát triển, đồng thời cũng có nhiều chính sách được điều chỉnh để phù hợp với xu hướng tăng trưởng xanh và bền vững của thế giới.
Để có thể hội nhập nền kinh tế toàn cầu, ra nhập chuỗi cung ứng bền vững thì cộng đồng DN Việt Nam phải chuyển đổi sang mô hình kinh doanh trách nhiệm, bền vững. Đây chính là điều kiện cần và đủ để các DN nâng cao năng lực cạnh tranh, khả năng chống chịu và có thể đáp ứng được các yêu cầu, tiêu chuẩn quốc tế về môi trường - xã hội - quản trị (ESG)
Từ cam kết Net zero đến hành động mạnh mẽ có thể là một hành trình dài và đầy thách thức, đòi hỏi sự tham gia của cả hệ thống chính trị… Bên cạnh sự dẫn dắt, tạo bệ đỡ, tạo sân chơi từ phía các cơ quan quản lý nhà nước trong việc ban hành các chính sách quy định hướng dẫn cụ thể, tạo điều kiện thuận lợi cho các DN triển khai các hoạt động sản xuất kinh doanh xanh và bền vững thì DN rất cần sự chung tay đồng hành của các tổ chức, thể chế tài chính, các quỹ đầu tư...
Hành động hướng đến mục tiêu Net zero
Đại diện một số DN như: Coca-Cola Việt Nam, VinBus, Daikin Việt Nam... đánh giá cao những nỗ lực không ngừng của Chính phủ nhằm tạo lập môi trường chính sách thuận lợi với các quy định hướng dẫn giảm phát thải KNK. Bên cạnh đó, khối DN cũng chia sẻ những nỗ lực trong việc giảm phát thải KNK thông qua các ví dụ điển hình cụ thể; các DN cũng đã đưa ra nhiều sáng kiến khử carbon trong lĩnh vực sản xuất và kinh doanh của mình nhằm góp phần hiện thực hóa cam kết đưa phát thải ròng bằng “0” vào năm 2050.
Đáng chú ý, các DN cho biết, đang nỗ lực giảm phát thải KNK, giảm thiểu carbon… trong quá trình sản xuất thông qua việc cải tiến, phát triển công nghệ để giảm thiểu lượng khí thải ra môi trường, ngoài ra ưu tiên sử dụng nguồn năng lượng tái tạo như việc sử dụng tấm năng lượng mặt trời, vừa giảm thiểu lượng điện tiêu thụ và giảm phát thải khí CO2 ra môi trường. Mặt khác, liên tục kiểm soát và đào tạo, nâng cao chất lượng cho kỹ thuật, công nhân viên.
Ông Fukuda Koji - Cố vấn trưởng, Dự án “Hỗ trợ lên kế hoạch và thực hiện đóng góp do quốc gia tự quyết định tại Việt Nam (SPI-NDC) nhấn mạnh vai trò và nỗ lực của các tổ chức tài chính nhằm mở rộng danh mục đầu tư xanh và giảm phát thải KNK đối với các khoản đầu tư/tài trợ vốn ở cả quy mô toàn cầu và trong nước, cũng như cách tiếp cận chiến lược của các tổ chức này nhằm đạt được sự bền vững và tài chính chuyển đổi tại Việt Nam.
Ngoài ra, ông Fukuda Koji khuyến nghị các DN cần chủ động nâng cao nhận thức về ESG thông qua các chương trình đào tạo, tập huấn. Nâng cao năng lực quản trị DN, sẵn sàng đón nhận cơ hội vốn đầu tư xanh. DN cần tuân thủ quy định môi trường, kiểm kê khí nhà kính và giảm nhẹ phát thải theo quy định.
Đối với các DN dự kiến huy động vốn đầu tư xanh, cần chú trọng đến các yếu tố môi trường - xã hội ngay từ giai đoạn chuẩn bị dự án.
