Quy hoạch tổng thể quốc gia xác định việc phân bổ và tổ chức không gian các hoạt động kinh tế-xã hội, quốc phòng, an ninh và bảo vệ môi trường có tầm quan trọng cấp quốc gia, quốc tế và có tính liên vùng. Cân bằng và ưu tiên các mục tiêu phát triển
Sáng 26/7, Bộ KH&ĐT phối hợp với Ngân hàng thế giới tại Việt Nam (WB) tổ chức Hội thảo tham vấn ý kiến các tổ chức quốc tế, đơn vị tư vấn quốc tế đối với Quy hoạch tổng thể không gian quốc gia thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050.
Phát biểu tại Hội thảo, Thứ trưởng Bộ KH&ĐT Trần Quốc Phương cho biết, quy hoạch tổng thể quốc gia là quy hoạch cấp quốc gia, mang tính chiến lược theo hướng phân vùng và liên kết vùng của lãnh thổ, bao gồm: đất liền, quần đảo, vùng biển và vùng trời; hệ thống đô thị và nông thôn; kết cấu hạ tầng; sử dụng tài nguyên và bảo vệ môi trường; phòng, chống thiên tai, ứng phó với BĐKH, bảo đảm quốc phòng an ninh và hội nhập quốc tế.
Quy hoạch tổng thể quốc gia xác định việc phân bổ và tổ chức không gian các hoạt động kinh tế-xã hội, quốc phòng, an ninh và bảo vệ môi trường có tầm quan trọng cấp quốc gia, quốc tế và có tính liên vùng mang tính chiến lược trên lãnh thổ bao gồm đất liền, các đảo, quần đảo, vùng biển, vùng trời.
Tại Hội thảo, TS Trần Hồng Quang - Viện trưởng Viện Chiến lược phát triển trình bày tóm tắt dự thảo Báo cáo Quy hoạch tổng thể quốc gia thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050, trong đó nhấn mạnh mục tiêu của quy hoạch là nâng cao năng lực cạnh tranh của lãnh thổ; kết nối thông suốt giữa các vùng, địa phương bên trong quốc gia; kết nối thông suốt giữa quốc gia và quốc tế; thúc đẩy sự phát triển kinh tế, thịnh vượng, tạo ra nhiều sinh kế, phù hợp với bối cảnh mới; bảo vệ moi trường; bảo tồn di sản văn hóa và thiên nhiên.
Trong các quy hoạch tập trung nghiên cứu phân vùng chức năng, trong đó trọng tâm là bố trí không gian cho các ngành kinh tế chính, các đô thị lớn, các hành lang kinh tế; xác định vùng trung tâm động lực tăng trưởng; các khu vực bảo tồn; các khu vực phòng ngừa thảm họa; hài hòa mối quan hệ đô thị - nông thôn.
Bà Carolyn Turk - Giám đốc WB tại Việt Nam nêu ra một số điểm quan trọng, cần xem xét trong quá trình hoàn thiện Báo cáo. Đầu tiên là cân bằng và ưu tiên các mục tiêu phát triển. Bản quy hoạch tổng thể không gian hiệu quả cần phản ánh được tầm nhìn phát triển của các cơ quan chức năng đối với tương lai của đất nước. Do đó, bản quy hoạch tổng thể phải dựa trên các phương pháp luận rõ ràng, căn cứ phân tích vững chắc và phải đặt ra các mục tiêu phát triển rõ ràng và ưu tiên. Chúng tôi hiểu rằng, không hề dễ dàng để có thể cân bằng giữa đa dạng mục tiêu phát triển, đặc biệt là khi cân nhắc giữa tính hiệu quả và sự công bằng.
Thứ hai, giải quyết các bất cập trong việc triển khai. Để thành công, bản quy hoạch tổng thể cũng cần phải trình bày rõ ràng cách thức dự tính để đạt được các mục tiêu phát triển không gian. Nói cách khác, quy hoạch tổng thể không chỉ được xây dựng tốt mà còn cần phải khả thi và hiệu quả. Điều này đặc biệt quan trọng do nguồn lực tài chính thì có hạn trong khi tham vọng thay đổi sự phát triển không gian của quốc gia lại đòi hỏi những quyết sách cứng rắn khi đưa ra quyết định, ưu tiên nguồn vốn và lựa chọn đầu tư.
Cụ thể, cần phải đảm bảo các kế hoạch đầu tư trung hạn được liên kết chặt chẽ, ưu tiên và theo đúng trình tự hướng tới kết quả nhằm cải thiện các quy hoạch tổng thể phát triển không gian quốc gia và khu vực, trong phạm vi dự báo đáng tin cậy về khả năng chi trả của ngân sách.
Thứ ba, bảo đảm có sẵn khung thể chế, pháp lý và quy định phù hợp để triển khai quy hoạch. Với lựa chọn ưu tiên phát triển không gian xung quanh một số vùng động lực và hành lang kinh tế nhất định, quan trọng là phải thực hiện một số điều chỉnh cần thiết đối với các khuôn khổ hiện tại, bao gồm pháp lý, thể chế, ưu đãi và cơ chế thực thi. Điều này sẽ giúp tăng cường sự phối hợp theo chiều dọc và chiều ngang cũng như đầu tư khu vực giữa chính quyền trung ương với địa phương và giữa các địa phương với nhau.
Cuối cùng, cải thiện quy trình đầu tư công, từ lựa chọn đến giải ngân. Cải thiện được quy trình đầu tư cũng có nghĩa là các cơ quan chức năng nắm trong tay một công cụ quan trọng để đạt được các mục tiêu đề ra trong quy hoạch tổng thể. Ngoài ra, các cơ quan chức năng cũng cần quyết định cách thức giải quyết các vướng mắc về thu hồi đất theo vùng nhằm đẩy nhanh các khoản đầu tư chiến lược và ưu tiên.
Mỗi vùng có một đô thị đặc biệt làm trung tâm
TS Phó Đức Tùng - chuyên gia của WB góp ý về định hướng phát triển hệ thống đô thị quốc gia trong dự thảo Quy hoạch tổng thể quốc gia của Việt Nam cho biết, việc phát triển hệ thống đô thị quốc gia cần bảo đảm các yếu tố bền vững và an ninh quốc phòng.
Theo dự thảo Quy hoạch, quy mô của hệ thống đô thị tất yếu sẽ tăng, tỷ lệ đô thị hóa dự kiến đạt 50% vào năm 2030 và 70% vào năm 2050, dự kiến đóng góp tới 85% vào GDP năm 2030, tỷ lệ đất xây dựng đô thị đạt 2,3% diện tích tự nhiên.
Do đó, hệ thống đô thị cần phải phát triển thành mạng lưới, có mối liên kết hệ thống, chứ không chỉ là một tập hợp các điểm đô thị rời rạc. Quy hoạch và hạ tầng cần đi trước một bước, làm định hướng cho phát triển đô thị.
Trong định hướng phát triển tổng thể hệ thống đô thị và nông thôn, TS Phó Đức Tùng nhấn mạnh việc phát triển hai vùng đồng bằng sông Hồng với trục Hà Nội - Hải Phòng là lõi trung tâm, mở rộng trên toàn bộ phạm vi các tỉnh đồng bằng, ven biển và trung du Bắc Bộ, quy mô dân cư khoảng 30 triệu dân, tỷ trọng kinh tế khoảng 30% GDP;
Và vùng đô thị trọng điểm Nam Bộ với trục TP HCM - Vũng Tàu làm lõi trung tâm, mở rộng hai cánh ra miền Đông, Nam Tây Nguyên và đồng bằng sông Cửu Long với quy mô dân số khoảng 50 triệu dân, tỷ trọng kinh tế khoảng 50% GDP.
Mỗi vùng này có một đô thị đặc biệt làm trung tâm với sức hút lớn và một cửa biển trọng yếu cấp quốc tế.
Theo TS Phó Đức Tùng, điều cốt yếu trong phát triển hai vùng này là chú trọng phát triển cảng nước sâu với đầy đủ hệ thống hạ tầng hậu cảng tại cửa biển và cảng hàng không quốc tế tầm cỡ lớn tại đô thị trung tâm để tăng nội lực của trục trung tâm.
Đồng thời tạo kết nối giao thông chiến lược nội vùng, quan trọng nhất là hệ thống đường sắt đô thị, tiếp theo là các đường cao tốc, đường thủy huyết mạch kết nối giữa các đô thị chính trong vùng với trục trung tâm để phát huy tối đa hiệu ứng lan tỏa từ trục trung tâm tới các vùng đô thị vệ tinh.
