Sửa đổi toàn diện Luật Hàng không dân dụng Việt Nam để chắp những cánh bay
♦ Thưa ông, để Việt Nam có một cơ sở hạ tầng và thị trường hàng không phát triển nhanh như hiện nay, Luật HKDDVN năm 2006 có vai trò như thế nào?
- Luật HKDDVN năm 2006 đã thiết lập được hành lang pháp lý cho hoạt động hàng không dân dụng của Việt Nam. Hệ thống quản lý và giám sát an toàn hàng không được thiết lập phù hợp với tiêu chuẩn của Tổ chức Hàng không dân dụng quốc tế (ICAO), đảm bảo năng lực giám sát an toàn bay theo tiêu chuẩn quốc tế, tạo điều kiện cho các hãng hàng không Việt Nam tiếp cận tới các thị trường khó tính như Bắc Mỹ, châu Âu. Thực tế, Việt Nam được cộng đồng quốc tế đánh giá là một trong những quốc gia đứng đầu khu vực về năng lực giám sát, quản lý an toàn hàng không.
Cùng với đó, hệ thống bảo đảm an ninh hàng không tại Việt Nam được thiết lập đầy đủ, vận hành hiệu quả, tạo môi trường thuận lợi, bảo đảm tuyệt đối an ninh, an toàn hoạt động hàng không dân dụng.
Đặc biệt, các cảng hàng không, sân bay được đầu tư, xây dựng, cải tạo nâng cấp đã nâng cao năng lực khai thác, bảo đảm an ninh, an toàn.
Luật HKDDVN năm 2006 cũng đáp ứng yêu cầu quản lý nhà nước, làm rõ hơn trách nhiệm và quyền hạn của từng chủ thể tham gia trong lĩnh vực hàng không dân dụng.
Trong Báo cáo tổng kết thi hành Luật, Bộ Xây dựng cũng khẳng định, các chính sách quy định tại Luật HKDDVN năm 2006 đã tạo điều kiện để thúc đẩy phát triển ngành Hàng không, tạo động lực và góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế và bảo vệ Tổ quốc. Các chính sách đã khuyến khích, thu hút các tổ chức, cá nhân trong và ngoài nước tham gia đầu tư xây dựng, khai thác, kinh doanh và phát triển hàng không dân dụng, hình thành và phát triển đội tàu bay mới, đa dạng, hiện đại và thân thiện môi trường, phát triển nguồn nhân lực hàng không cả về chất và lượng, đẩy mạnh hợp tác, hội nhập quốc tế… phục vụ mục tiêu xây dựng, phát triển kinh tế - xã hội, đảm bảo quốc phòng, an ninh của đất nước, vùng và địa phương.
Ở một góc độ nào đó có thể nói, Luật HKDDVN năm 2006 đã hoàn thành xuất sắc sứ mệnh lịch sử của mình.
Do vậy, đã đến lúc Luật HKDDVN cần phải được xem xét để thay thế nhằm thể chế hóa chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước, tiếp tục hoàn thiện cơ chế, chính sách trong lĩnh vực hàng không dân dụng; khắc phục những vướng mắc, bất cập cũng như đề xuất, giải quyết các vấn đề mới, vấn đề phát sinh.
Hồ sơ dự thảo Luật HKDDVN (thay thế) đã được Chính phủ chuẩn bị đầy đủ, đúng quy trình, đảm bảo chất lượng để trình Quốc hội xem xét, thông qua theo quy trình một kỳ họp tại kỳ họp tháng 10/2025.
♦ Thưa ông, đâu là những nội dung bất cập của Luật HKDDVN năm 2006 cần sửa đổi, bổ sung?
- Đơn cử, trong công tác quản lý nhà nước chuyên ngành về hàng không dân dụng, nội dung quy định về Nhà chức trách hàng không, người đứng đầu Nhà chức trách hàng không trong Luật HKDDVN vẫn chưa đảm bảo đầy đủ theo các quy định của ICAO.
Hay như quy định về an toàn hàng không chưa đảm bảo tính thống nhất, đồng bộ đối với các lĩnh vực hoạt động hàng không (cảng hàng không, sân bay, vận tải hàng không, quản lý hoạt động bay, khai thác tàu bay), chưa đáp ứng đầy đủ quy định của ICAO và thông lệ quốc tế.
Ngoài ra, có thể kể đến như: quy định về khai thác tàu bay và xuất khẩu tàu bay chưa phù hợp với điều ước quốc tế mà Việt Nam là thành viên; Quy định về quy hoạch vùng thông báo bay (FIR) tại Luật HKDDVN và Luật Quy hoạch chưa phù hợp với quy định của quốc tế.
Các quy định về ký hợp đồng với nhân viên hàng không trong Luật HKDDVN chưa phù hợp với quy định của Bộ luật Lao động và cách thức vận hành thị trường lao động hàng không trên thế giới, chưa tối ưu hóa công tác tuyển chọn, sử dụng lao động.
Các quy định về trách nhiệm bảo đảm an ninh hàng không cũng cần được cập nhật để đảm bảo tính pháp lý do công tác quản lý nhà nước về an ninh hàng không đã được Bộ Công an tiếp nhận.
Bên cạnh đó, chưa có sự thống nhất trong “quy hoạch chi tiết cảng hàng không, sân bay” tại Luật HKDDVN và “quy hoạch cảng hàng không, sân bay” tại Luật Quy hoạch; quy định về thẩm quyền trong công tác lập quy hoạch đối với sân bay chuyên dùng...
Hệ thống pháp luật về đầu tư, xây dựng có nhiều thay đổi; công tác bảo trì, nâng cấp, mở rộng các công trình hàng không có tính chất lưỡng dụng gặp nhiều khó khăn do thiếu các quy định; các quy định về “doanh nghiệp cảng hàng không”, “người khai thác cảng hàng không”, “dịch vụ hàng không”, “dịch vụ hàng không tại cảng hàng không, sân bay” chưa đảm bảo tính rõ ràng, thống nhất, chưa phù hợp với thực tiễn quản lý, gây khó khăn, cản trở việc phát triển, nâng cao chất lượng dịch vụ để đáp ứng nhu cầu phát triển của nền kinh tế.
Chưa có quy định về kế hoạch phát triển đội tàu bay của các hãng hàng không Việt Nam phải phù hợp với kế hoạch và năng lực kết cấu hạ tầng, năng lực giám sát an toàn hàng không của Nhà chức trách hàng không…
♦ Với những nội dung ông vừa chia sẻ, có thể nhận thấy dự thảo Luật HKDDVN trình Quốc hội lần này có rất nhiều điểm mới?
- Dự thảo Luật HKDDVN (thay thế) gồm 11 chương và 109 điều (giảm 93 điều so với Luật hiện hành) có nhiều nội dung mới, trong đó nổi bật là:
Một là, hoàn thiện khung pháp lý về công tác quản lý nhà nước chuyên ngành về hàng không dân dụng; bảo đảm thực hiện các quy định của điều ước quốc tế, thỏa thuận quốc tế mà Việt Nam là thành viên và các khuyến cáo của ICAO.
Hai là, hoàn thiện khung pháp lý về an toàn hàng không đáp ứng các yêu cầu của ICAO về hệ thống quản lý an toàn hàng không quốc gia; tuân thủ quy định của quốc tế trong việc bảo đảm vai trò độc lập của cơ quan điều tra tai nạn hàng không với Nhà chức trách hàng không.
Tăng tính chủ động của các đơn vị, doanh nghiệp trong việc quản lý, giám sát nhân viên hàng không, đảm bảo hiệu quả hoạt động quản lý nhà nước và hoạt động quản lý của doanh nghiệp, thu hút nguồn nhân lực nhân viên hàng không, đặc biệt là nguồn nhân lực chất lượng cao để đảm bảo nhu cầu, sự phát triển của hoạt động hàng không dân dụng.
Ba là, hoàn thiện khung pháp lý về an ninh hàng không; quy định rõ vai trò của công tác bảo đảm an ninh hàng không, cơ quan quản lý nhà nước về an ninh hàng không trong tình hình mới. Phân định trách nhiệm bảo đảm an ninh hàng không của các chủ thể hoạt động trong lĩnh vực hàng không dân dụng. Đẩy mạnh thực hiện phân cấp, phân quyền theo nguyên tắc 4 tại chỗ để việc bảo đảm an ninh hàng không kịp thời hiệu quả.
Bốn là, hoàn thiện khung pháp lý về cảng hàng không, khắc phục các tồn tại trong công tác quy hoạch, đầu tư, xây dựng cảng hàng không và thu hút các nguồn lực đầu tư, xây dựng phát triển cảng hàng không.
Tạo hành lang pháp lý cho việc đầu tư, xây dựng cảng hàng không hiệu quả; việc tiếp nhận chuyến bay quốc tế của Cảng hàng không nội địa được phép trong một số trường hợp; việc chuyển đổi Cảng hàng không sang sử dụng cho mục đích quân sự trong trường hợp cấp bách; tạo điều kiện để kinh tế - du lịch các vùng miền phục hồi và phát triển.
Đồng thời xác định rõ trách nhiệm của từng chủ thể trong hoạt động đầu tư, xây dựng cảng hàng không, sân bay; phân định địa vị pháp lý, quyền và trách nhiệm giữa “doanh nghiệp cảng hàng không” và “người khai thác cảng hàng không, sân bay” phù hợp với quy định của pháp luật về doanh nghiệp.
Năm là, hoàn thiện khung pháp lý về vận chuyển hàng không đảm bảo thực hiện các quy định và cam kết quốc tế về vận tải hàng không; các chính sách về giá dịch vụ hàng không đồng bộ với hệ thống pháp luật về giá, phí, lệ phí.
Đảm bảo quyền lợi của khách hàng, nâng cao trách nhiệm của doanh nghiệp vận chuyển hàng không trong việc thực hiện các quy định về quyền, nghĩa vụ của người vận chuyển; thực hiện hoạt động điều phối giờ cất hạ cánh tại cảng hàng không hài hòa, hiệu quả, phù hợp với thông lệ quốc tế.
Đồng thời, đảm bảo sự hài hòa, phù hợp trong việc phát triển đội tàu bay với sự phát triển của kết cấu hạ tầng cảng hàng không, năng lực giám sát an toàn hàng không của cơ quan quản lý nhà nước…
♦ Ông có thể dẫn chứng một số nội dung sửa đổi trong dự thảo Luật mới?
- Cụ thể, sửa đổi quy định về Nhà chức trách hàng không và Nhà chức trách an ninh hàng không nhằm phân định rõ thẩm quyền trong công tác quản lý nhà nước nhằm đảm bảo yêu cầu của Công ước Chicago. Theo đó, dự thảo Luật đã quy định rõ cơ quan quản lý nhà nước về an ninh hàng không là Bộ Công an; nhiệm vụ và quyền hạn của Nhà chức trách hàng không Việt Nam và Nhà chức trách an ninh hàng không Việt Nam.
Sửa đổi quy định để cho phép hoạt động hàng không dân dụng của lực lượng vũ trang và các cơ quan nhà nước khác được thực hiện theo quy định của Luật HKDDVN nhằm tạo hành lang pháp lý khi chưa có luật điều chỉnh riêng.
Sửa đổi quy định liên quan đến quản lý, khai thác tàu bay và xuất khẩu tàu bay nhằm đảm bảo tuân thủ điều ước quốc tế mà Việt Nam là thành viên, nâng cao chỉ số tín nhiệm của Việt Nam, tạo điều kiện thuận lợi cho các doanh nghiệp hàng không Việt Nam tiếp cận được các nguồn tín dụng trong hoạt động thuê mua tàu bay.
Sửa đổi quy định về việc nhân viên hàng không phải được ký hợp đồng lao động bằng văn bản với tổ chức sử dụng lao động để phù hợp với quy định của pháp luật về lao động và cách thức vận hành thị trường lao động hàng không hiện nay.
Sửa đổi quy định về tổ chức, sử dụng và khai thác vùng trời, về quản lý hoạt động bay nhằm tối ưu hóa khai thác hiệu quả vùng trời phục vụ hàng không dân dụng; đáp ứng yêu cầu an toàn, liên tục, điều hòa và hiệu quả; bảo đảm quốc phòng, an ninh quốc gia và an toàn thông tin; tuân thủ quy định của Công ước Chicago.
Sửa đổi quy định về đầu tư xây dựng, quy hoạch và khai thác cảng hàng không, công trình tại cảng hàng không để đảm bảo thực hiện chủ trương, đường lối của Đảng và chỉ đạo Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, tạo điều kiện thuận lợi cho các thành phần kinh tế tham gia bình đẳng vào hoạt động đầu tư xây dựng, khai thác cảng hàng không.
Sửa đổi các nội dung liên quan đến vận chuyển hàng không, nghĩa vụ của người vận chuyển đối với hành khách nhằm làm rõ trách nhiệm của người vận chuyển, tạo cơ sở pháp lý để bảo vệ quyền lợi của hành khách khi tham gia vận chuyển; góp phần giảm tình trạng chậm chuyến, hủy chuyến, nâng cao chất lượng dịch vụ phục vụ hành khách.
Sửa đổi quy định về hoạt động hàng không chung, hàng không chuyên dùng và vận chuyển hàng không thương mại nhằm đảm bảo phù hợp với phân loại của Công ước Chicago, tạo điều kiện thuận lợi hơn cho các hoạt động hàng không chung, phát triển mạnh việc khai thác vùng trời tầm thấp, phục vụ phát triển kinh tế - xã hội.
Sửa đổi quy định về danh mục phí, lệ phí và giá thuộc lĩnh vực hàng không tại Luật Phí, lệ phí và Luật Giá nhằm đảm bảo phù hợp với tình hình thực tế và bộ máy quản lý nhà nước về hàng không dân dụng…
Sửa đổi quy định về quy hoạch cảng hàng không tại Luật HKDDVN và Luật Quy hoạch nhằm phù hợp với thực tiễn hoạt động quy hoạch cảng hàng không, đảm bảo sự đồng bộ, thống nhất trong hệ thống pháp luật về quy hoạch.
Sửa đổi các quy định có liên quan đến quản lý, sử dụng đất cảng hàng không tại Luật Đất đai nhằm đảm bảo tính đồng bộ giữa các chính sách về đầu tư, xây dựng cảng hàng không, công trình tại cảng hàng không; giải quyết những khó khăn vướng mắc đối với các hoạt động đầu tư, nâng cấp, cải tạo cảng hàng không, công trình cảng hàng không; tạo sự đồng bộ và thu hút nguồn lực cho việc đầu tư mới, nâng cấp, cải tạo, mở rộng, khai thác các công trình sử dụng vào mục đích lưỡng dụng tại cảng hàng không.
Cùng với sửa đổi, dự thảo Luật cũng bãi bỏ một số nội dung như: quy hoạch vùng thông báo bay; quy định về tạm giữ tàu bay, khám xét tàu bay; quy định về tổ chức, cá nhân Việt Nam phải đăng ký các quyền đối với tàu bay; nội dung kinh doanh dịch vụ bảo đảm hoạt động bay khỏi danh mục ngành, nghề đầu tư kinh doanh có điều kiện; không quy định các nội dung cụ thể, chi tiết, điều kiện, quy trình, thủ tục hành chính và phân công trách nhiệm các cơ quan thuộc Chính phủ.
♦ Vậy còn các nội dung bổ sung, thưa ông?
- Những nội dung bổ sung có thể kể đến như: Bổ sung các quy định về người đứng đầu của Nhà chức trách hàng không, giám sát viên hàng không, thẩm quyền áp dụng miễn trừ của Nhà chức trách hàng không, ban hành hoặc công nhận áp dụng quy trình, tiêu chuẩn, quy định, hướng dẫn của quốc tế nhằm phù hợp với quy định của Công ước Chicago và khuyến cáo của ICAO.
Bổ sung quy định về quản lý đội tàu bay của các hãng hàng không Việt Nam nhằm bảo đảm phù hợp với nhu cầu thị trường, quy hoạch, kết cấu hạ tầng cảng hàng không, sân bay; phù hợp với năng lực giám sát an toàn hàng không của Nhà chức trách hàng không.
Bổ sung các quy định quản lý, sử dụng tài sản kết cấu hạ tầng hàng không nhằm phát huy chức năng lưỡng dụng của cảng hàng không; tạo điều kiện thuận lợi cho các thành phần kinh tế tham gia bình đẳng vào hoạt động đầu tư xây dựng, khai thác cảng hàng không...
Bổ sung quy định về tổ chức điều tra an toàn sự cố nghiêm trọng, tai nạn tàu bay độc lập và tách biệt với Nhà chức trách hàng không nhằm phù hợp với quy định của ICAO và thông lệ quốc tế.
Bổ sung chương mới về thiết lập hệ thống quản lý an toàn hàng không nhằm phù hợp với quy định của ICAO.
Bổ sung quy định thành viên tổ bay, kiểm soát viên không lưu phải được đánh giá sức khỏe tại cơ sở y tế đủ điều kiện và được Nhà chức trách hàng không Việt Nam cấp giấy chứng nhận đủ điều kiện sức khỏe để thực hiện nhiệm vụ nhằm phù hợp với quy định của ICAO.
Bổ sung quy định về cơ sở dữ liệu ngành hàng không dân dụng nhằm khai thác có hiệu quả cơ sở dữ liệu quốc gia và ứng dụng công nghệ thông tin, góp phần nâng cao hiệu quả trong hoạt động quản lý nhà nước chuyên ngành.
Bổ sung quy định nhằm cụ thể hóa quyền lợi quốc tế đối với tàu bay, trang thiết bị tàu bay đăng ký theo hệ thống đăng ký quốc tế được quy định tại Công ước và Nghị định thư Cape Town nhằm đảm bảo tuân thủ nghĩa vụ của quốc gia thành viên; làm rõ thẩm quyền, cơ chế phối hợp của các cơ quan, tổ chức, cá nhân liên quan đến việc xử lý các tranh chấp quốc tế về quyền lợi quốc tế đối với tàu bay. Đảm bảo tuân thủ nghĩa vụ của quốc gia thành viên khi Việt Nam tham gia Công ước và Nghị định thư Cape Town.
Bổ sung quy định về nghiên cứu, ứng dụng khoa học công nghệ, chuyển đổi số, chuyển giao công nghệ và phát triển công nghiệp hàng không nhằm nâng cao năng lực sản xuất nội địa và chủ động về công nghệ, thực hiện về chủ trương của Đảng về đẩy mạnh nghiên cứu, ứng dụng khoa học công nghệ, chuyển đổi số và phát triển công nghiệp hàng không.
Bổ sung quy định về việc Nhà chức trách hàng không Việt Nam, Nhà chức trách an ninh hàng không Việt Nam và tổ chức được cơ quan nhà nước có thẩm quyền giao cung cấp dịch vụ công được giữ lại một phần hoặc toàn bộ phí thu được để hỗ trợ nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, hợp tác quốc tế, đầu tư phát triển, hiện đại hóa nhằm nâng cao năng lực giám sát an toàn, an ninh hàng không theo tiêu chuẩn của ICAO.
Theo rà soát, sau khi dự thảo Luật được thông qua và các Nghị định quy định chi tiết Luật HKDDVN (thay thế) được ban hành, dự kiến cắt giảm, đơn giản hóa 9/24 nhóm thủ tục hành chính, bãi bỏ 1 ngành nghề kinh doanh có điều kiện.
Đồng thời, với thẩm quyền Luật giao, Chính phủ sẽ thực hiện các phương án phân cấp theo nguyên tắc: Chính phủ thống nhất quản lý nhà nước về hàng không dân dụng; Các Bộ, cơ quan ngang Bộ thực hiện việc quản lý nhà nước theo phân công, phân cấp của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ; các cơ quan quản lý chuyên ngành thực hiện nhiệm vụ quản lý nhà nước theo phân công, phân cấp, ủy quyền theo thẩm quyền và các nguyên tắc của Luật Tổ chức Chính phủ, Luật Tổ chức chính quyền địa phương.
Trong khi đó, UBND các cấp trong phạm vi nhiệm vụ, quyền hạn của mình thực hiện quản lý nhà nước khu vực lân cận cảng hàng không, đầu tư xây dựng, bảo vệ môi trường cảng hàng không; phối hợp trong công tác tìm kiếm, cứu nạn và điều tra sự cố, tai nạn tàu bay, quản lý chướng ngại vật hàng không, thực hiện việc phân cấp theo thẩm quyền quy định tại Luật Tổ chức Chính phủ, Luật Tổ chức chính quyền địa phương.
♦ Trân trọng cảm ơn ông!
