Triển lãm công nghệ GITEX Global 2025 đã diễn ra trong tuần qua tại Dubai (UAE). Đây là sự kiện công nghệ lớn nhất Trung Đông và thuộc nhóm hàng đầu thế giới, thu hút hơn 200 quốc gia và hàng nghìn doanh nghiệp công nghệ hàng đầu toàn cầu tham dự. Từ ngày 13 - 17/10/2025, Triển lãm GITEX Global 2025 tổ chức tại trung tâm thương mại Dubai (Dubai World Trade Centre) đã trở thành sân chơi công nghệ hàng đầu thế giới. Cơ quan Giao thông & Đường bộ Dubai (RTA) đã chọn thời điểm này để công bố mô hình tàu điện không ray (AI-powered Trackless Tram), một trong 11 dự án di chuyển đô thị thông minh trọng điểm được giới thiệu tại triển lãm.
Theo The Times of India, Trackless Tram được thiết kế chạy trên “đường ray ảo”, không phụ thuộc đường ray kim loại thực tế, sử dụng công nghệ điều hướng AI, cảm biến và camera để duy trì hành trình. Việc này cho phép tiết kiệm chi phí xây dựng đường ray và hạ tầng cứng, cũng như linh hoạt hơn trong việc tích hợp vào mạng lưới giao thông hiện hữu.
Dubai kỳ vọng rằng mô hình này sẽ đánh dấu bước chuyển mình trong giao thông đô thị: từ phương tiện tĩnh theo tuyến cố định sang hệ thống di chuyển linh hoạt, thích ứng nhanh với thay đổi mật độ, lưu lượng và quy hoạch đô thị sau này.
Một trong những điểm nổi bật nhất của Trackless Tram là giảm chi phí đầu tư so với các hệ thống đường sắt truyền thống. Bởi không cần xây dựng ray kim loại, cấu trúc hạ tầng cơ bản ít phức tạp hơn. Theo RTA, mô hình này là một phần trong chiến lược “Mobility 2030” - hướng đến đô thị thông minh và bền vững.
Theo các chuyên gia tại GITEX, Trackless Tram có thể giảm tới 70 - 80% chi phí đầu tư so với hạ tầng khác, triển khai nhanh chỉ trong vài tháng thay vì nhiều năm, đồng thời phù hợp với mô hình đô thị thông minh.
Tuy nhiên, việc triển khai Trackless Tram trong thực tế không phải là một quá trình đơn giản. Trước hết, hệ thống này phụ thuộc rất lớn vào độ chính xác dẫn đường và khả năng xử lý dữ liệu thời gian thực. Mọi sai số trong điều hướng dù chỉ vài centimet đều có thể ảnh hưởng đến an toàn hành trình, đặc biệt khi hoạt động trong môi trường đô thị có mật độ phương tiện hỗn hợp và nhiều yếu tố bất định. Do đó, AI, cảm biến Lidar/Radar và thuật toán chống nhiễu phải đạt mức ổn định gần như tuyệt đối.
Bên cạnh đó, Trackless Tram không dùng ray vật lý nhưng lại cần mặt đường kỹ thuật cao, phẳng, chịu tải tốt và ít biến dạng. Hệ thống “đường ray ảo” chỉ hoạt động chính xác nếu được hỗ trợ bởi hạ tầng mặt đất được bảo trì định kỳ và tiêu chuẩn hóa, điều vốn đang là thách thức với nhiều đô thị nóng ẩm, mưa nhiều.
Về vận hành, dù chi phí xây dựng ban đầu thấp hơn metro truyền thống, hệ thống này lại đặt ra yêu cầu khá cao về chi phí duy trì cảm biến, phần mềm điều khiển, an ninh mạng và năng lượng điện. Khác với xe buýt điện, Trackless Tram là hệ thống hạ tầng thông minh, phải vận hành theo chuẩn an toàn tương đương đường sắt, đòi hỏi khung pháp lý riêng và đội ngũ kỹ thuật chuyên sâu.
Một vấn đề sống còn khác là quy hoạch đô thị và tích hợp mạng lưới giao thông hiện hữu. Trackless Tram chỉ phát huy tối đa hiệu quả khi được gắn với mô hình TOD, đô thị định hướng theo giao thông công cộng, thay vì chỉ chạy đơn lẻ như một tuyến vận tải thông thường. Bài toán giao cắt, ưu tiên tín hiệu, kết nối với metro, BRT, xe buýt điện và parking thông minh phải được thiết kế ngay từ giai đoạn quy hoạch, không thể xử lý theo kiểu “lắp xong mới nghĩ cách tích hợp về sau”.
Trackless Tram vì vậy không chỉ là một phương tiện mới mà là một mô hình hạ tầng chiến lược, đặt ra yêu cầu tiếp cận đồng bộ từ kỹ thuật - quy hoạch - tài chính - pháp lý - năng lực vận hành. Nếu được triển khai đúng cách, đây có thể là lời giải linh hoạt cho các đô thị mới. Nhưng nếu triển khai thiếu nền tảng, rủi ro giải pháp tốt trên giấy, khó vận hành ngoài thực tế là hoàn toàn có thể xảy ra.
