
Bộ trưởng Bộ KH&ĐT Nguyễn Chí Dũng làm rõ một số vấn đề trong phiên thảo luận ở hội trường về dự án Luật Đầu tư công (sửa đổi), sáng 6/11.
Muốn làm nhanh dự án lớn phải thực hiện phân cấp mạnh hơn
Theo Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng, cần tập trung vào mấy vấn đề, trước hết là phải thay đổi tư duy xây dựng pháp luật như Tổng Bí thư đã phát biểu, phải thống nhất tư duy xây dựng Luật Đầu tư công (sửa đổi). Trước đây chỉ tập trung vào khâu quản lý, lần này phải vừa quản lý vừa kiến tạo cho phát triển, mở ra cho phát triển để tạo ra các động lực mới, không gian mới, khơi thông các điểm nghẽn, giải phóng các nguồn lực.
Thứ hai, phải chuyển từ phương thức tiền kiểm sang hậu kiểm. Kinh nghiệm của các nước làm rất nhanh, các quy chuẩn, tiêu chuẩn được ban hành và khi thực hiện phải tuân theo, ai vi phạm sẽ phải chịu trách nhiệm và xử lý theo pháp luật, không cần phải xin phép trước khi làm, không cần phải lập dự án, trình thẩm định các bước rất mất thời gian, sau này không kiểm soát được chặt chẽ, không bằng quy định xong để triển khai và thực hiện hậu kiểm.
Thứ ba, thực hiện đẩy mạnh phân cấp, phân quyền.

Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng chia sẻ kinh nghiệm rút ra từ chuyến công tác đến Trung Quốc, một tỉnh của Trung Quốc trong 3 năm làm được 2.000 km đường cao tốc. Tại sao làm được nhanh? Có 3 vấn đề: Một, có dám vay không? Hai, có phân cấp mạnh cho địa phương không? Ba, thành lập các công ty nhà nước để thực hiện các dự án đầu tư công. Khi đường sá, cầu cống xong chuyển nhượng lại quyền khai thác cho tư nhân, thu hồi vốn về. Như vậy, vẫn tranh thủ được vốn của tư nhân và vốn của nhà nước để làm việc khác. Cứ quay vòng như thế và làm rất nhanh.
Hiện nay, Trung Quốc làm được diện tích đường cao tốc lớn nhất thế giới, đường sắt cao tốc lớn nhất thế giới với 49.000 km đường sắt cao tốc, có 200.000 km đường sắt tốc độ cao. Trong khi đó, Việt Nam chưa có km đường sắt cao tốc, đường sắt tốc độ cao nào.
Theo Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng, nếu chúng ta làm theo quy định như hiện nay sẽ rất chậm và không đáp ứng được yêu cầu, do đó phải phân cấp mạnh hơn. Đây cũng là tinh thần chung của Trung ương Đảng, Quốc hội và Chính phủ hiện nay.
Như vậy, Trung ương, Quốc hội và Chính phủ tập trung giữ vai trò kiểm soát, kiến tạo, tăng cường hoàn thiện thể chế môi trường và làm rõ các trách nhiệm, kết quả cắt giảm, đơn giản hóa các thủ tục hành chính; giảm xin - cho, giảm quyền anh, quyền tôi, giảm đùn đẩy, né tránh.
Tăng phân cấp từ Quốc hội cho Chính phủ, địa phương
Về một số vấn đề cụ thể mà các đại biểu Quốc hội quan tâm, trong đó về nâng quy mô dự án quan trọng quốc gia, Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng cho biết, tiêu chí quan trọng quốc gia đã xây dựng từ năm 1997 là 17.000 tỷ đồng, đến nay đã 27 năm chưa sửa đổi. Trong khi quy mô nền kinh tế của chúng ta đã tăng gấp 10 lần so với năm 2000, tăng 2,5 lần so với năm 2013. Tổng chi NSNN đã tăng lên 3 lần. Trượt giá bình quân từ năm 2000 đến nay là 3%/năm.
Dự kiến đời sống của Luật Đầu tư công (sửa đổi) ít nhất 5 - 10 năm, thì con số 20.000 tỷ đồng, như ý kiến một số đại biểu nêu, có thể phù hợp ở thời điểm hiện nay, nhưng sau một vài năm nữa lại không phù hợp. Để bảo đảm tính ổn định, đề nghị Quốc hội cho giữ 30.000 tỷ đồng là phù hợp, cũng là biện pháp đẩy mạnh phân cấp, phân quyền.
Trên thực tế, từ năm 2021-2025, Quốc hội đã quyết nghị 10 dự án quan trọng quốc gia, trong đó có 9 dự án quy mô trên 10.000 tỷ đồng, trong 9 dự án này có 5 dự án quy mô trên 30.000 tỷ đồng.
Trong giai đoạn 2026-2030 tới đây, tổng hợp trong chỉ đạo của Bộ Chính trị và Nghị quyết Đại hội XIV, sẽ có khoảng 40 dự án trên 10.000 tỷ đồng và có 30 dự án trên 30.000 tỷ đồng. Con số 30 dự án trên 30.000 tỷ đồng trong một nhiệm kỳ của Quốc hội là lớn và nhiều, nếu giảm xuống còn 20.000 tỷ đồng thì số lượng dự án còn tăng lên nữa, Quốc hội sẽ mất rất nhiều công cho các dự án quan trọng quốc gia.
Do đó, việc giữ đề xuất tiêu chí dự án quan trọng quốc gia ở mức 30.000 tỷ đồng là phù hợp với thực tế, nhằm tăng phân cấp, phân quyền từ Quốc hội cho Chính phủ hoặc cho địa phương, Quốc hội tập trung làm những vấn đề quyết sách lớn của đất nước.
Đối với vấn đề phân cấp điều chỉnh chủ trương đầu tư công trung hạn, nguồn NSTW từ Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho Thủ tướng Chính phủ, Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng khẳng định, là không vi phạm Hiến pháp; nếu thực hiện sẽ giảm bớt được 5 bước.
Hiện nay đang có 11 bước, 6 bước của Chính phủ và 5 bước ở Quốc hội, nếu giảm xuống còn 6 bước, sẽ giảm 3 bước ở Chính phủ và 2 bước tại Ủy ban Thường vụ Quốc hội. Như vậy, sẽ giảm trung bình khoảng 4 tháng, tiết kiệm được nhiều thời gian, nhưng quan trọng hơn là đảm bảo tính linh hoạt. Quốc hội quản lý những vấn đề lớn, còn chi tiết phát sinh, dịch chuyển, điều chỉnh giữa các Bộ, ngành của đầu tư công trung hạn thì nên giao lại cho Chính phủ sẽ linh hoạt hơn.
Một số vấn đề đối với tách GPMB, Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng cho biết, trước đây chỉ quy định 2 bước: chuẩn bị đầu tư và thực hiện dự án; dự thảo đề xuất tách làm 3 bước: chuẩn bị đầu tư, chuẩn bị dự án và thực hiện dự án, như vậy, GPMB nằm ở chuẩn bị dự án. Việc tách GPMB ra để cho làm trước, thực hiện song song với làm thủ tục đầu tư. Như vậy, khi làm xong thủ tục đầu tư là dự án có thể thực hiện được ngay, thay vì phải xong quyết định đầu tư mới được làm GPMB…
Tuy nhiên, chúng tôi đồng ý với các đại biểu Quốc hội, quy định chặt chẽ trên tinh thần mở ra nhưng phải quản lý, kiểm soát được theo hướng quy định phải phù hợp quy hoạch, kế hoạch, khả năng cân đối vốn, khi xem xét các dự án sẽ đồng thời xem xét có tách hay không tách GPMB...
Dự án tuyến đường sắt tốc độ cao trên trục Bắc - Nam của Việt Nam được nghiên cứu trong thời gian dài từ thời điểm năm 2010 đến nay, vừa mới được Hội nghị Ban Chấp hành Trung ương Đảng lần thứ 10, khóa XIII đã thống nhất đầu tư tốc độ thiết kế 350 km/h, tổng mức đầu tư khoảng 1.713.548 tỷ đồng (khoảng 67,34 tỷ USD), trình Quốc hội khóa XV tại Kỳ họp thứ 8. Chiều 06/11/2024, Dự án được Uỷ ban Thường vụ Quốc hội cho ý kiến về chủ trương đầu tư.
Như vậy, cùng với việc Quốc hội sẽ thông qua dự án Luật Đầu tư công (sửa đổi) với những tư duy đổi mới trong xây dựng Luật của Trung ương Đảng, Quốc hội và Chính phủ, kỳ vọng việc triển khai nhanh các dự án lớn tại Việt Nam, trước mắt là dự án tuyến đường sắt tốc độ cao trên trục Bắc - Nam sẽ sớm trở thành hiện thực trong tương lai không xa.