Thiết kế công viên, cây xanh bền vững cho đô thị Việt Nam

Thứ trưởng Bộ Xây dựng Nguyễn Tường Văn chủ trì Hội thảo. Tham dự Hội thảo có đại diện các Cục, vụ, viện thuộc Bộ Xây dựng; các Bộ, ngành liên quan, các Sở, ngành, chính quyền đô thị tại các địa phương; các hiệp hội, doanh nghiệp, đơn vị nghiêm cứu, một số tổ chức quốc tế, đơn vị tư vấn và chuyên gia hoạt động trong lĩnh vực này.

Thực hiện nhiệm vụ nghiên cứu, xây dựng, đề xuất giải pháp, thiết kế kỹ thuật về công trình công viên và phát triển, bảo vệ cây xanh đô thị, ông Tạ Quang Vinh - Cục trưởng Cục Hạ tầng Kỹ thuật cho biết: Trong hệ thống quy chuẩn, tiêu chuẩn có 02 quy chuẩn liên quan liên quan đến công tác quy hoạch, thiết kế cây xanh và công viên công cộng đô thị, đó là QCVN 01:2021/BXD, TCVN 9257:2012 và các thông tư khác. Với những quy định trên chưa đủ “công cụ” để các tổ chức thiết kế, tư vấn thực hiện cũng như các cơ quan nhà nước trong quá trình xem xét, thẩm định đối với quy hoạch, thiết kế công viên, cây xanh đô thị. Với những lý do trên, việc nghiên cứu và ban hành “Quy chuẩn kỹ thuật quốc về cây xanh và công viên công cộng đô thị” là rất cần thiết nhằm phục vụ công tác quy hoạch, thiết kế cây xanh và công viên công cộng đô thị.

Quy chuẩn này áp dụng đối với các tổ chức, cá nhân có các hoạt động liên quan đến đầu tư trồng mới, cải tạo cây xanh sử dụng công cộng đô thị và xây dựng mới, cải tạo, nâng cấp các công trình công viên công cộng đô thị.

Dự thảo có sự kế thừa các quy định trước đó, chẳng hạn như việc phân loại công viên đô thị thì công viên cấp đô thị có quy mô sử dụng từ 5ha trở lên, công viên cấp đơn vị ở là dưới 5ha, trong đó vườn hoa là một loại công viên cấp đơn vị ở. Đối với tỷ lệ đất sử dụng kinh doanh trong các công viên cũng quy định rõ ràng, theo đó, loại hình công viên đa chức năng đất dành cho công trình có mục đích kinh doanh là ≤ 15%, cây xanh, công viên đô thị thì đất dành cho công trình có mục đích kinh doanh là ≤ 5%.

Đối với yêu cầu về tổ chức không gian và cảnh quan, để thu hút tư nhân tham gia đầu tư vào công viên, công viên cấp đô thị có diện tích sử dụng đất từ 10 ha trở lên được ưu tiên bố trí theo hình thức công viên đa chức năng. Để bảo đảm diện tích cây xanh đô thị, góp phần vào điều hòa khí hậu, giảm thiểu ô nhiễm không khí, quy chuẩn này quy định “Diện tích mặt nước trong các công viên đô thị không quá 30% tổng diện tích toàn công viên đô thị (trừ khu vực bố trí hồ điều hòa để phục vụ yêu cầu chống ngập úng đô thị”.

Ngoài ra, yêu cầu về an ninh, an toàn, tiện ích và công năng  cũng quy định cụ thể, chi tiết. Ví dụ như quy định việc thiết kế, xây dựng công viên đô thị phải bảo đảm các tiện ích, công năng tối thiểu để phục vụ người sử dụng công viên. Trong tất cả các công viên đô thị (kể cả vườn hoa) phải thiết kế có sân chơi để cung cấp không gian an toàn cho trẻ em, người yếu thế và những người sử dụng khác tương tác xã hội và vận động vui chơi đơn giản. Bên cạnh đó, cũng phải lắp đặt, bố trí ghế ngồi và khu vực có mái che để tránh nắng, mưa. Về giao thông, tối thiểu 50% chu vi công viên đô thị phải tiếp giáp với đường giao thông để bảo đảm thuận tiện cho việc tiếp cận công viên cũng như tăng giá trị cảnh quan của công viên đô thị…

Tham luận tại Hội thảo, ông Đinh Đăng Hải - đại diện HeathBridge trình bày kinh nghiệm về sự thành công trong phát triển không gian công cộng đô thị với sự tham gia của cộng đồng, sáng kiến chung tay thiết kế không gian công cộng thích ứng với biến đổi khí hậu. Có thể kể đến các thành phố như London (Anh), Copenhagen (Đan Mạch)… tại Việt Nam là TP Hội An, đến năm 2020 đã phát triển được 199 không gian công cộng với 910.000 m², đạt tỷ lệ 9 m²/người. HeathBridge cũng triển khai một số dự án tại Việt Nam dựa trên 5 chiến lược chính bao gồm: Sự tham gia của cộng đồng vào thiết kế, xây dựng năng lực, nâng cao nhận thức, cải thiện hạ tầng, xây dựng chính sách.

Ông Chu Kim Đức - đại diện doanh nghiệp Sân chơi trong phố, trình bày về thiết kế công viên thuận tự nhiên bằng việc khai thác hệ sinh thái tự nhiên tại công viên rừng bờ vở sông Hồng (TP Hà Nội), trong đó có kết hợp hệ sinh thái xã hội cho không gian công cộng, hoặc các loại cây lọc nước hay các giải pháp chống ồn tại TP.HCM.

Phát biểu kết luận Hội thảo, Thứ trưởng Bộ Xây dựng Nguyễn Tường Văn đánh giá cao sự tham gia của các tổ chức quốc tế, các cơ quan, sở ngành, các đại biểu tham dự.

Thứ trưởng Nguyễn Tường Văn cho biết, Bộ Xây dựng đã thực hiện và triển khai Luật Quy hoạch, trong đó Điều 53 hướng tới xây dựng Nghị định về công viên, cây xanh, để có một cơ chế đồng bộ thực hiện mà không phải chờ đợi. Bộ quy chuẩn này sẽ bao trùm các nội dung trong quản lý và thực hiện. Tuy nhiên, về cây xanh trong điều kiện “tấc đất, tấc vàng” tại các đô thị như hiện nay cũng cần tính đến phương án vườn ngang hay vườn đứng, trồng cây dây leo… để có thể tăng được diện tích mảng xanh trong đô thị. Về công viên, quy chuẩn phải đưa ra được những quy định mở để khuyến khích phát triển nguồn lực công viên. Trong đô thị, không gian công cộng rất nhiều nhưng làm sao có những quy định phù hợp để biến những không gian đó thành công viên. Vì thế, không phải đưa ra quy chuẩn chỉ để xây dựng công viên mới mà phải biến những không gian công cộng hiện hữu thành công viên. Các cơ quan thuộc Bộ Xây dựng đã và đang làm việc rất khẩn trương, nghiêm túc để đưa ra những quy định triển khai hiệu quả trong thực tiễn.