Người trẻ tiêu tiền bằng… công nghệ
Mỗi buổi sáng của Thế Vinh (25 tuổi, nhân viên marketing tại Hà Nội) bắt đầu bằng việc lướt Shopee để “săn giảm giá giờ vàng”. Anh cho biết: “Có hôm chưa cần gì, nhưng thấy ưu đãi tốt quá nên mình vẫn mua. Mua trước, dùng sau, trả góp 0% - tiện thật, nhưng không ít lần bản thân rơi vào tình trạng ‘vung tay quá trán’”.
Câu chuyện của Vinh không hiếm. Trong bối cảnh thương mại điện tử phát triển mạnh, Gen Z (sinh năm 1997-2012) và Millennials (sinh năm 1981-1996) đang là lực lượng chi tiêu trực tuyến chính. Báo cáo từ Metric.vn (2024) cho thấy, tổng chi tiêu trên các sàn thương mại điện tử tại Việt Nam trong quý I/2024 đạt hơn 143,9 nghìn tỷ đồng, với nhóm khách hàng từ 18-30 tuổi chiếm đến 65%.
Không chỉ mua sắm, người trẻ cũng nhanh chóng tiếp cận các hình thức tài chính số như “mua trước - trả sau” (Buy now pay later - BNPL), ví điện tử hay ứng dụng đầu tư tự động.
Tại Việt Nam, thị trường BNPL ghi nhận giá trị hơn 1,9 tỷ USD vào cuối năm 2024, tăng 44% so với năm trước (theo Research and Markets). Hệ quả là nhiều bạn trẻ sở hữu từ 3-5 khoản vay hoặc trả góp cùng lúc, dễ dẫn đến việc mất kiểm soát dòng tiền.
Chi tiêu cho trải nghiệm: sống chất nhưng… dễ cháy túi
Bên cạnh đồ vật, Gen Z còn sẵn sàng chi mạnh cho các trải nghiệm như du lịch ngắn ngày, ăn uống, học kỹ năng. Một khảo sát do Decision Lab thực hiện đầu năm 2024 cho thấy, hơn 57% người trẻ ưu tiên chi cho các hoạt động mang tính trải nghiệm cá nhân.
Quang Long (23 tuổi, Hà Nội) chia sẻ: “Tôi thường dành 20-30% thu nhập mỗi tháng để đi cà phê, tham gia workshop hay du lịch. Mình thấy đó là cách đầu tư cho cảm xúc và mở rộng góc nhìn. Nhưng đúng là có lúc tiêu quá tay, cuối tháng phải cắt giảm các khoản khác”.
Với đặc trưng "chi để sống chất", thế hệ trẻ đang định nghĩa lại mối quan hệ giữa tiền bạc và hạnh phúc. Tuy nhiên, nếu không thiết lập giới hạn, lối sống này dễ dẫn tới việc không có khoản tiết kiệm hoặc quỹ dự phòng khi gặp rủi ro.
Tiện lợi đến đâu cũng cần nguyên tắc
Dù thói quen chi tiêu hiện đại mang lại sự tiện lợi và chủ động, nhưng không ít bạn trẻ vẫn bị "bào mòn" tài chính vì thiếu kỷ luật và kiến thức quản lý. Theo chuyên gia tài chính cá nhân Nguyễn Tuấn Anh (VNDIRECT), giới trẻ ngày nay rất nhanh nhạy với công cụ số nhưng lại thiếu hệ thống tư duy tài chính nền tảng.
“Công nghệ chỉ là công cụ. Nếu không có chiến lược phân bổ ngân sách rõ ràng và tư duy kiểm soát rủi ro, người dùng rất dễ lệ thuộc vào ứng dụng, thậm chí tiêu tiền vì cảm xúc nhiều hơn lý trí,” ông Tuấn Anh nhận định trong buổi tọa đàm tài chính cá nhân tổ chức bởi VNDIRECT.
Thực tế, một số người trẻ đang áp dụng phương pháp quản lý tài chính hiệu quả như mô hình 50/30/20 (chi 50% cho nhu cầu thiết yếu, 30% cho sở thích, 20% để tiết kiệm hoặc đầu tư), hoặc ứng dụng công nghệ để theo dõi dòng tiền qua Money Lover, Sổ Thu Chi MISA, Spendee...
Quỳnh Như (22 tuổi, TP.HCM) cho biết: “Trước đây mình thường tiêu hết lương từ công việc bán thời gian rồi vay bạn bè. Sau khi dùng ứng dụng quản lý chi tiêu và thử phương pháp ‘zero-based budgeting’ (giao nhiệm vụ cho từng đồng), mình cảm thấy dễ kiểm soát hơn hẳn, không còn cảnh ‘cháy túi’ trước kỳ lương”.
Trong thời đại mà mọi giao dịch có thể thực hiện chỉ bằng vài cú chạm, người trẻ Việt đang đứng giữa ngã rẽ: hoặc bị dòng chảy tiêu dùng cuốn đi, hoặc làm chủ được tài chính của chính mình.
Th.S Nguyễn Hữu Trí (FIDT) từng chia sẻ: “Không ai cấm người trẻ tiêu tiền để sống theo cách họ muốn. Vấn đề là tiêu thế nào để tháng này không vay tháng sau, năm nay không nợ năm tới. Tư duy tài chính là kỹ năng sống bắt buộc trong kỷ nguyên số”.
Kỷ nguyên số mở ra nhiều lựa chọn hơn bao giờ hết, nhưng cũng đòi hỏi sự tỉnh táo, kỷ luật và hiểu biết sâu sắc về đồng tiền. Chi tiêu hợp lý không phải là cắt giảm mọi nhu cầu, mà là thiết lập ranh giới rõ ràng giữa nhu cầu và mong muốn, giữa hưởng thụ và bền vững. Khi kỷ luật tài chính kết hợp cùng công nghệ, giới trẻ sẽ không chỉ “tiêu tiền cho hiện tại”, mà còn biết cách “đầu tư cho tương lai”.
Nguồn: bnews.vn
