Chiến lược phát triển khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo ngành Xây dựng đến năm 2030 được nhận định là động lực quan trọng để phát triển, nâng cao sức cạnh tranh của nền kinh tế, chuyển giao các công nghệ tiên tiến trên thế giới… Ngày 30/9 tại Hà Nội, Bộ Xây dựng phối hợp với Bộ KH&CN tổ chức Diễn đàn Công nghệ ngành Xây dựng, với sự tham dự của đại diện các viện nghiên cứu, trường đại học; các chuyên gia, doanh nghiệp trong và ngoài nước.
Đổi mới sáng tạo, cơ hội bứt phá
Phát biểu tại diễn đàn, PGS.TS Vũ Ngọc Anh - Vụ trưởng Vụ Khoa học công nghệ và Môi trường (Bộ Xây dựng) cho biết, hiện nay, Bộ Xây dựng đã hoàn thành Chiến lược phát triển khoa học công nghệ giai đoạn 2012-2021, đang triển khai thực hiện Chiến lược khoa học công nghệ giai đoạn 2022-2030 và đã đạt được những thành tựu nổi bật trong hoạt động khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo.
Thứ nhất, trong nghiên cứu hoàn thiện thể chế, đây là nhóm nghiên cứu để ưu tiên nguồn lực thực hiện, kết quả của những nghiên cứu này đã đánh giá được các tồn tại, bất cập của các văn bản quy phạm pháp luật, cung cấp luận cứ khoa học cho việc hoạch định đường lối, chủ trương của Đảng và chính sách, pháp luật của Nhà nước. Từ đó, đề xuất các giải pháp khắc phục, như sửa đổi Luật Xây dựng số 50/2014 được Quốc hội thông qua năm 2020 (Luật 62/2020/QH14); Xây dựng Luật Kiến trúc, được Quốc hội thông qua và ban hành Luật số 40/2019/QH14; Sửa đổi Luật Nhà ở 2014, được Quốc hội thông qua và ban hành Luật số 27/2023/QH15; Sửa đổi Luật Kinh doanh BĐS 2014, được Quốc hội thông qua và ban hành Luật số 29/2023/QH15; và hiện nay, một dự án sửa Luật Quy hoạch đô thị và nông thông cùng hai dự án xây dựng Luật mới (Luật Cấp thoát nước, Luật Quản lý đô thị) cũng được xây dựng trên cơ sở nghiên cứu của các đề tài do các tổ chức và cá nhân được Bộ Xây dựng giao. Bên cạnh đó, nhiều văn bản dưới Luật cũng là kết quả nghiên cứu của các đề tài, dự án khoa học công nghệ.
Thứ hai, về nghiên cứu hoàn thiện hệ thống tiêu chuẩn, quy chuẩn, được Bộ Xây dựng xác định từ nghiên cứu cơ sở khoa học, cơ sở thực tiễn để hoàn thành việc biên soạn Bộ quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về xây dựng và hệ thống tiêu chuẩn quốc gia ngành Xây dựng theo lộ trình đã được phê duyệt.
Những năm qua, Bộ Xây dựng đã triển khai nghiên cứu ứng dụng thành tựu khoa học công nghệ của cuộc Cách mạng Công nghiệp 4.0 vào một số lĩnh vực nhằm góp phần nâng cao năng suất, chất lượng trong lĩnh vực quản lý của ngành như: nghiên cứu ứng dụng Mô hình thông tin công trình (BIM) trong hoạt động xây dựng, đến nay Bộ Xây dựng đã gửi Bộ KH&CN để công bố 3 tiêu chuẩn về BIM; đồng thời đã xây dựng lộ trình áp dụng BIM trong hoạt động xây dựng và được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt (tháng 3/2023); nghiên cứu chế tạo máy in 3D trong chế tạo VLXD tính năng cao, nghiên cứu ứng dụng công nghệ thực tế ảo (VR) trong giảng dạy ở các trường đại học, cao đẳng nghề trực thuộc Bộ Xây dựng.
Bên cạnh đó, nhiều vấn đề mới và phát sinh từ thực tiễn cũng đã được Bộ Xây dựng nghiên cứu giải quyết như nghiên cứu xử lý tro xỉ từ các nhà máy nhiệt điện đốt than để làm VLXD và vật liệu san lấp, nghiên cứu xây dựng đường phát thải khí nhà kính của các nhà máy sản xuất xi măng, sản xuất gạch, sản xuất vôi, sản xuất kính xây dựng để phục vụ quá trình kiểm kê khí nhà kính và xây dựng lộ trình giảm phát thải khí nhà kính cấp lĩnh vực nhằm hướng đến mục tiêu trung hòa carbon vào năm 2050 như cam kết của Việt Nam tại COP26.
Tiêu chuẩn là thước đo chuẩn mực của chất lượng
Để nghiên cứu hoàn thiện hệ thống tiêu chuẩn, quy chuẩn ngành Xây dựng, PGS.TS Vũ Ngọc Anh khẳng định, hệ thống tiêu chuẩn, quy chuẩn quốc gia ngành là chuẩn mực, là yêu cầu bắt buộc để các công trình xây dựng được thiết kế, thi công, nghiệm thu đều phải dựa vào đó.
Do vậy, hệ thống tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật là thước đo thể hiện sự sinh động của tiến bộ khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo trong ngành Xây dựng.
Vụ trưởng Vũ Ngọc Anh cho biết, Bộ Xây dựng đã xây dựng và ban hành 16 quy chuẩn kỹ thuật, trình Bộ KH&CN công bố trên 800 tiêu chuẩn quốc gia đủ để điều tiết quản lý kỹ thuật các lĩnh vực: quy hoạch kiến trúc, hạ tầng kỹ thuật đô thị, VLXD, xây dựng công trình (thiết kế, thi công, nghiệm thu, định mức kinh tế kỹ thuật…).
Trong đó, lĩnh vực quy hoạch có quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về quy hoạch xây dựng, nội dung điều tiết về mật độ xây dựng, hệ số sử dụng đất, tỷ lệ đất cây xanh, đất giao thông, đất phục vụ các công trình kỹ thuật (cấp nước, thoát nước, bãi đỗ xe, nghĩa trang…), các yêu cầu khác mà một đồ án quy hoạch xây dựng cần tuân thủ. Bên cạnh đó còn có các tiêu chuẩn thiết kế, chỉ dẫn kỹ thuật cho việc tính toán dân số cho đô thị, Bộ tiêu chí áp dụng GIS trong quy hoạch xây dựng, quản lý cao độ nền trong đô thị.
Bên cạnh đó, lĩnh vực xây dựng công trình có quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về số liệu điều kiện tự nhiên áp dụng trong xây dựng, trong đó có các số liệu về vận tốc gió, gia tốc nền khi xảy ra động đất, nhiệt độ, độ ẩm, lượng mưa được nghiên cứu, đo đạc ở các vùng miền khác nhau. Bên cạnh các quy chuẩn kỹ thuật còn có hàng trăm tiêu chuẩn liên quan đến tính toán kết cấu, kỹ thuật thi công, VLXD…
Trong đổi mới sáng tạo, áp dụng các tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật quốc gia, ứng dụng hiệu quả khoa học công nghệ vào sản xuất, kinh doanh sẽ giúp nâng cao năng suất chất lượng, là nhận định của TS Nguyễn Hồng Hải - Viện trưởng Viện Khoa học công nghệ xây dựng (Bộ Xây dựng).
Cũng theo TS Nguyễn Hồng Hải, đổi mới sáng tạo trong hệ thống tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật xây dựng có vai trò quan trọng nhằm thúc đẩy các hoạt động xây dựng theo hướng phát triển bền vững, tiết kiệm tài nguyên, năng lượng, bảo vệ môi trường, ứng phó với BĐKH; đảm bảo an toàn, năng suất, chất lượng, hiệu quả. Do đó, việc thường xuyên đổi mới, cập nhật hệ thống tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật phù hợp với thực tiễn là một trong những yêu cầu đối với ngành Xây dựng.
Ứng dụng công nghệ tiên tiến để bảo đảm tiết kiệm năng lượng
Về đổi mới sáng tạo trong nghiên cứu, phát triển công nghệ sản xuất và thử nghiệm VLXD, TS Vũ Văn Dũng - Phó Viện trưởng Viện Vật liệu xây dựng (Bộ Xây dựng) cho biết, phát triển công nghệ và đổi mới sáng tạo trong lĩnh vực VLXD đang trở thành một xu hướng quan trọng nhằm đáp ứng nhu cầu ngày càng cao về chất lượng, tính bền vững và hiệu quả kinh tế của công trình.
Thời gian qua, Viện Vật liệu xây dựng đã tiến hành nghiên cứu thành công nhiều ứng dụng, trong đó có ứng dụng điểm hình mô hình in 3D trong chế tạo bê tông. Đây là một phương pháp xây dựng tiên tiến sử dụng máy in 3D để tạo ra các cấu kiện bê tông thông qua việc xếp chồng lớp bê tông theo mô hình kỹ thuật số đã thiết kế sẵn, phù hợp với chiến lược phát triển, ứng dụng công nghệ cao trong ngành Xây dựng ở nước ta.
Bên cạnh đó, Viện cũng đã nghiên cứu thành công công nghệ sử dụng tro bay nhiệt điện thay thế cốt liệu tự nhiên để chế tạo tấm tường rỗng đúc sẵn theo công nghệ đùn ép.
Trong thử nghiệm xác định độ lọt khí của công trình, theo Tiêu chuẩn thử nghiệm: ISO 9972:2015; EN 13829:2001; ASTM E779-10 giúp mái nhà có hệ số phản xạ mặt trời và khả năng phát xạ nhiệt cao, cho phép giảm chi phí năng lượng làm mát, đặc biệt có khả năng tiết kiệm trung bình 20 - 30% năng lượng so với hệ thống mái nhà thông thường.
Tại diễn đàn, TS Nguyễn Trung Dũng - Viện Quy hoạch đô thị và nông thôn quốc gia (Bộ Xây dựng) trình bày những kết quả của hoạt động đổi mới sáng tạo thông qua ứng dụng Hệ thống tin địa lý (GIS) trong quy hoạch.
Theo đó, GIS có tác dụng hỗ trợ trong tự động phân tích dữ liệu, giúp công tác quản lý, xây dựng cơ sở dữ liệu về quy hoạch phục vụ công tác quản lý nhà nước và địa phương được nhanh chóng, rút ngắn các công đoạn.
Đồng thời hỗ trợ nghiên cứu, trực quan hóa và phân tích dữ liệu theo chuyên đề; giúp đánh giá sự phù hợp của đất đai, lựa chọn địa điểm quy hoạch, hiện trạng sử dụng đất, khả năng kết nối; cũng như mô hình hóa lưu lượng giao thông, tăng hiệu suất lao động, thuận tiện trong việc chia sẻ dữ liệu và làm việc theo nhóm.
Tiếp tục mục tiêu nghiên cứu khoa học và đổi mới sáng tạo
Để ngành Xây dựng tiếp tục phát triển nhanh và bền vững, theo Vụ trưởng Vụ khoa học công nghệ và Môi trường Vũ Ngọc Anh, thời gian tới ngành Xây dựng sẽ tập trung nâng cao hơn nữa trình độ làm chủ việc thiết kế, thi công các công trình có quy mô lớn và yêu cầu kỹ thuật phức tạp (không gian ngầm, công trình ngầm, dạng điểm, dạng tuyến có chiều sâu lớn hơn 30 m, nhà cao trên 150m...).
Đồng thời đẩy mạnh ứng dụng và chuyển giao các công nghệ xây dựng tiên tiến, đảm bảo tiết kiệm năng lượng, tài nguyên, bảo vệ môi trường, thích ứng với BĐKH, góp phần giảm mức phát thải ròng bằng 0 theo lộ trình của Chính phủ.
Ngoài ra, thực hiện nghiên cứu, phát triển các loại VLXD mới, tính năng cao, hiệu quả, tiết kiệm năng lượng, thân thiện và bảo vệ môi trường; nghiên cứu ứng dụng vật liệu tái chế trong công trình xây dựng.
Cùng với đó, tiếp tục đổi mới, hoàn thiện phương pháp luận công tác quy hoạch xây dựng; hoàn thiện các quy định liên quan đến quản lý đô thị, kiến trúc đô thị và nông thôn theo hướng bền vững, hiện đại, có bản sắc và phù hợp với điều kiện phát triển từng địa phương; ứng dụng các công nghệ thông minh, tiên tiến hiện đại trong quản lý đô thị, hạ tầng kỹ thuật đô thị, hệ thống kỹ thuật trong và ngoài nhà.
Nghiên cứu đổi mới, hoàn thiện cơ chế chính sách, định mức kinh tế kỹ thuật phù hợp với thực tiễn, góp phần thúc đẩy phát triển ngành Xây dựng; nghiên cứu cơ sở khoa học, cơ sở thực tiễn để hoàn thành việc biên soạn bộ quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về xây dựng và hệ thống tiêu chuẩn quốc gia ngành Xây dựng theo lộ trình đã được phê duyệt; đảm bảo số lượng và chất lượng nguồn nhân lực khoa học và công nghệ có trình độ ngang tầm khu vực và quốc tế, đáp ứng nhu cầu phát triển của ngành Xây dựng.
Cũng tại Diễn đàn, các diễn giả, chuyên gia, đại biểu khách mời cùng tham gia trao đổi, thảo luận về chính sách phát triển công nghệ và đổi mới sáng tạo của Bộ Xây dựng cũng như thông tin khoa học công nghệ mới lĩnh vực Xây dựng trong nước và quốc tế, nhằm góp phần hoàn thiện và thực thi hiệu quả các giải pháp chính sách tạo điều kiện thuận lợi và thúc đẩy hoạt động ứng dụng, chuyển giao công nghệ trong ngành Xây dựng.
