Chính phủ vừa ban hành Nghị định số 123/2025/NĐ-CP quy định chi tiết về thiết kế kỹ thuật tổng thể và cơ chế đặc thù cho một số dự án đường sắt. Nghị định không phát sinh quy định về thủ tục hành chính mới, chỉ tích hợp quy trình thực hiện, rút ngắn thời gian thực hiện đối với các thủ tục về thẩm định, phê duyệt dự án, phê duyệt kế hoạch tổng thể lựa chọn nhà thầu và dự toán gói thầu. Hướng dẫn thi hành các cơ chế đặc thù cho một số dự án đường sắt
Nghị định số 123/2025/NĐ-CP gồm 7 chương và 63 Điều, quy định chi tiết một số điều và hướng dẫn thi hành về nội dung, trình tự, thủ tục, thẩm quyền để triển khai các cơ chế, chính sách đặc thù, đặc biệt tại các Nghị quyết Quốc hội về dự án đường sắt cụ thể như: Nghị quyết số 172/2024/QH15 ngày 30/11/2024 của Quốc hội về chủ trương đầu tư dự án đường sắt tốc độ cao trên trục Bắc - Nam (tại điểm a, b khoản 4, khoản 9, điểm b khoản 10, khoản 13, điểm a khoản 14, khoản 15, khoản 16, khoản 19 Điều 3); và Nghị quyết số 187/2025/QH15 ngày 19/02/2025 của Quốc hội về chủ trương đầu tư dự án đầu tư xây dựng tuyến đường sắt Lào Cai - Hà Nội - Hải Phòng (tại điểm a, b khoản 3, điểm b khoản 8, điểm a khoản 11, khoản 12, khoản 15, khoản 16, khoản 18 Điều 3).
Nghị định số 123/2025/NĐ-CP quy định các biện pháp thi hành để thực hiện các Nghị quyết Quốc hội cho dự án đường sắt, gồm: Thứ nhất, quy định việc thành lập, quyền và trách nhiệm của Hội đồng thẩm định nhà nước đối với dự án đường sắt tốc độ cao trên trục Bắc - Nam.
Thứ hai, quy định về lập, thẩm định, phê duyệt, quyết định điều chỉnh dự án đường sắt đô thị, dự án đường sắt đô thị theo mô hình TOD theo trình tự, thủ tục như dự án nhóm A do địa phương quản lý theo quy định tại Nghị quyết số 188/2025/QH15 về thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù, đặc biệt để phát triển hệ thống mạng lưới đường sắt đô thị tại TP Hà Nội, TP.HCM.
Thứ ba, quy định về khảo sát xây dựng, lập, thẩm tra, thẩm định, phê duyệt dự án khi sử dụng thiết kế FEED thay thế cho thiết kế cơ sở trong Báo cáo nghiên cứu khả thi đầu tư xây dựng; thiết kế xây dựng triển khai sau thiết kế FEED; việc phân chia dự án thành phần, lập tổng mức đầu tư, dự toán gói thầu, dự toán chi phí các hoạt động được thực hiện trước đối với các dự án đường sắt đô thị, dự án đường sắt đô thị theo mô hình TOD theo quy định tại Nghị quyết số 188/2025/QH15.
Thứ tư, lựa chọn nhà thầu thực hiện hợp đồng thiết kế - mua sắm vật tư, thiết bị - thi công xây dựng công trình (Engineering - Procurement - Construction viết tắt là EPC); hợp đồng thiết kế - thi công xây dựng công trình (Engineering - Construction viết tắt là EC); hợp đồng thiết kế - cung cấp thiết bị, công nghệ (Engineering - Procurement viết tắt là EP); Quản lý hợp đồng EPC, EC, EP.
Thứ năm, điều kiện năng lực hoạt động xây dựng của tổ chức, cá nhân tham gia thực hiện dự án; kiện toàn Ban quản lý dự án chuyên ngành; quyền và nghĩa vụ của các bên tham gia dự án.
Không phát sinh thủ tục hành chính, đẩy mạnh phân cấp
Nghị định số 123/2025/NĐ-CP áp dụng với các cơ quan, tổ chức, cá nhân trong nước; tổ chức, cá nhân nước ngoài hoạt động đầu tư xây dựng tại Việt Nam trong việc triển khai một số cơ chế, chính sách đặc thù, đặc biệt quy định tại Nghị định số 123/2025/NĐ-CP để thực hiện các dự án đường sắt quan trọng quốc gia được Quốc hội quyết định chủ trương tại Nghị quyết số 172/2024/QH15, Nghị quyết số 187/2025/QH15; dự án đường sắt đô thị áp dụng thí điểm tại Nghị quyết số 188/2025/QH15.
Đáng chú ý, Nghị định số 123/2025/NĐ-CP quy định chi tiết về các dự án đường sắt như: Dự án đường sắt tốc độ cao trên trục Bắc - Nam, dự án đầu tư xây dựng tuyến đường sắt Lào Cai - Hà Nội - Hải Phòng, dự án đường sắt đô thị tại TP Hà Nội, TP.HCM; đồng thời quy định về quy hoạch vùng phụ cận ga đường sắt, quản lý hợp đồng, quản lý năng lực hoạt động xây dựng, kiện toàn ban quản lý dự án, quyền và nghĩa vụ các bên tham gia dự án.
Nghị định số 123/2025/NĐ-CP không phát sinh quy định về thủ tục hành chính mới, chỉ tích hợp quy trình thực hiện, rút ngắn thời gian thực hiện đối với các thủ tục hành chính về thẩm định, phê duyệt dự án, phê duyệt kế hoạch tổng thể lựa chọn nhà thầu và dự toán gói thầu, đơn giản hóa thủ tục đối với các quy định về năng lực hành nghề hoạt động xây dựng như: (1) Tích hợp nội dung thẩm định thiết kế triển khai sau thiết kế cơ sở với thẩm định thiết kế FEED tại Báo cáo nghiên cứu khả thi đầu tư xây dựng; (2) Quy định các công việc thực hiện song song để rút ngắn thời gian thực hiện thủ tục; (3) Đơn giản hóa quy định về năng lực hành nghề hoạt động xây dựng; (4) Phê duyệt đồng thời kế hoạch tổng thể lựa chọn nhà thầu và dự toán gói thầu EPC, EC, EP khi phê duyệt dự án.
Nghị định số 123/2025/NĐ-CP quy định theo hướng đẩy mạnh phân cấp, phân quyền như: (1) Phân cấp thẩm quyền thẩm định, phê duyệt chi phí thuê tư vấn nước ngoài; (2) Phân cấp thẩm quyền thẩm định, phê duyệt dự toán chi phí các công việc chuẩn bị dự án (không bao gồm chi phí thuê tư vấn nước ngoài); (3) Phân cấp nội dung đánh giá về an toàn công trình và công trình lân cận, an toàn phòng, chống cháy nổ cho tổ chức tư vấn thẩm tra thực hiện đối với thiết kế xây dựng triển khai sau thiết kế FEED do nhà thầu EPC, EC thực hiện.
Về nội dung phân cấp thẩm quyền thẩm định, phê duyệt chi phí thuê tư vấn nước ngoài, chi phí chuẩn bị đầu tư cho chủ đầu tư hoặc cơ quan được giao nhiệm vụ chuẩn bị dự án, Bộ Xây dựng cho biết, theo quy định tại Nghị định 10/2021/NĐ-CP, người quyết định đầu tư quyết định việc thuê tư vấn nước ngoài; dự toán chi phí thuê tư vấn nước ngoài do cơ quan chuyên môn trực thuộc người quyết định đầu tư thẩm định trình người quyết định đầu tư phê duyệt hoặc cơ quan quản lý cấp trên của chủ đầu tư tổ chức thẩm định, phê duyệt (đối với dự án do Thủ tướng Chính phủ quyết định đầu tư). Đối với chi phí chuẩn bị đầu tư, pháp luật chưa có quy định cụ thể
Do đó, Nghị định quy định về kiện toàn BQLDA (chủ đầu tư dự án) để bảo đảm năng lực tổ chức thực hiện dự án, phân cấp thẩm quyền thẩm định, phê duyệt chi phí thuê tư vấn nước ngoài, chi phí chuẩn bị đầu tư cho chủ đầu tư hoặc cơ quan được giao nhiệm vụ chuẩn bị dự án.
Xác định gói thầu và dự toán gói thầu EPC
Về nội dung phê duyệt đồng thời kế hoạch tổng thể lựa chọn nhà thầu và dự toán gói thầu EPC, EC, EP khi phê duyệt dự án, Bộ Xây dựng cho biết đã có cơ sở pháp lý cho vấn đề này. Theo khoản 2 Điều 36 Luật Đấu thầu năm 2023, kế hoạch tổng thể lựa chọn nhà thầu được lập đồng thời hoặc độc lập với Báo cáo nghiên cứu khả thi và được phê duyệt sau khi Báo cáo nghiên cứu khả thi được phê duyệt”.
Còn theo quy định tại khoản 1 Điều 18 Nghị định số 10/2021/NĐ-CP về quản lý chi phí đầu tư xây dựng, việc thẩm tra, thẩm định dự toán gói thầu quy định tại khoản 2, 3 Điều 17 Nghị định số 10/2021/NĐ-CP thì thực hiện như đối với dự toán xây dựng công trình quy định tại Điều 13 Nghị định số 10/2021/NĐ-CP.
Do đó, đối với các dự án được sử dụng thiết kế FEED thay cho thiết kế cơ sở tại Báo cáo nghiên cứu khả thi đầu tư xây dựng, đủ cơ sở để xác định dự toán các gói thầu EPC, EP, EC trên tổng mức đầu tư xây dựng, để giảm bớt thủ tục thẩm tra, thẩm định riêng dự toán gói thầu và đẩy nhanh tiến độ thực hiện dự án.
Chính vì vậy, Nghị định đã quy định lập đồng thời kế hoạch tổng thể lựa chọn nhà thầu, xác định các gói thầu EPC, EP, EC và lập dự toán gói thầu trong bước lập Báo cáo nghiên cứu khả thi đầu tư xây dựng của dự án; và là nội dung được thẩm định, trình người quyết định đầu tư phê duyệt cùng với việc phê duyệt dự án.
Qua rà soát các nội dung quy định tại Nghị định bảo đảm phù hợp với các nội dung giao Chính phủ quy định chi tiết, Bộ Xây dựng đang xin ý kiến Chính phủ về việc mở rộng phạm vi áp dụng của Nghị định cho cả các dự án đường sắt quốc gia, đường sắt đô thị thuộc phạm vi áp dụng của Nghị quyết thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù, đặc biệt để đầu tư phát triển hệ thống đường sắt.
