Tỉnh Quảng Nam đã triển khai nhiều biện pháp mạnh nhằm lập lại trật tự trong khai thác cát, sỏi lòng sông. Tuy nhiên, trên thực tế tình trạng vi phạm trong hoạt động khai thác khoáng sản tại địa phương này vẫn còn phức tạp. Trong năm 2023, UBND tỉnh Quảng Nam đã có quyết định về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực khoáng sản đối với Công ty TNHH Tấn Lợi Minh, địa chỉ tại huyện Hiệp Đức, Quảng Nam với số tiền 445 triệu đồng. Lý do là doanh nghiệp này khai thác cát, sỏi lòng sông vượt ra ngoài điểm gần nhất của ranh giới khu vực được phép khai thác là 86 m.
Bên cạnh đó, Công ty khai thác cát mà không có giấy phép khai thác khoáng sản của cơ quan nhà nước có thẩm quyền, với tổng khối lượng khai thác tại thời điểm phát hiện là 200m3 cát. Ngoài ra, Công ty khai thác cát, sỏi không đúng trình tự khai thác đã xác định trong báo cáo kinh tế kỹ thuật đã được cơ quan nhà nước thẩm quyền phê duyệt.
Cũng trong năm 2023, Công an tỉnh Quảng Nam vào cuộc điều tra xác minh đối với Công ty CP Trường Lợi khi để xảy ra các vi phạm tại mỏ cát Ngọc Kinh Đông (xã Đại Hồng, huyện Đại Lộc, Quảng Nam) liên quan đến hành vi trốn thuế.
Có thể thấy, tỉnh Quảng Nam đã triển khai nhiều biện pháp mạnh nhằm lập lại trật tự trong khai thác cát, sỏi lòng sông. Ngoài việc xử phạt với các vi phạm theo quy định của pháp luật, Chủ tịch UBND tỉnh Quảng Nam còn yêu cầu đối với các trường hợp tái diễn vi phạm thì đề xuất cơ quan có thẩm quyền đình chỉ hoạt động hoặc thu hồi, không giải quyết việc gia hạn giấy phép. Tuy nhiên, trên thực tế tình trạng vi phạm trong hoạt động khai thác khoáng sản tại Quảng Nam vẫn còn phức tạp.
Theo Sở TN&MT tỉnh Quảng Nam, tính đến nay, trên địa bàn tỉnh có 13 giấy phép khai thác cát, sỏi đang còn hiệu lực. Qua thực tế thanh tra, kiểm tra cho thấy, các doanh nghiệp khai thác khoáng sản cát, sỏi lòng sông thời gian qua đã cơ bản chấp hành các quy định của pháp luật, tuy nhiên vẫn còn nhiều vi phạm liên quan đến việc thực hiện hạch toán chi phí, kê khai thuế; sổ sách theo dõi sản lượng khai thác chưa đúng quy định, không lưu trữ dữ liệu về sản lượng khai thác thực tế; không cắm mốc, để mất mốc ranh giới khu vực khai thác; khai thác không đúng thời gian quy định, không đúng thiết bị khai thác đã đăng ký...
Công an tỉnh Quảng Nam đã tiến hành xử lý vi phạm 46 vụ việc với 47 đối tượng liên quan; tổng số tiền phạt và truy thu là hơn 1,6 tỷ; tịch thu 51,54 m3 cát, 6 xe ô tô tải, 3 xe máy xúc, 3 động cơ máy nổ, 3 ống hút cát. Đồng thời, Cục Thuế tỉnh đã kiểm tra, xử phạt 2 doanh nghiệp với tổng số tiền thuế truy thu, tiền phạt, tiền chậm nộp là hơn 193 triệu đồng. Thanh tra tỉnh kiến nghị thu hồi nộp NSNN với tổng số tiền sai phạm hơn 652 triệu.
Ông Phan Hà - Trưởng phòng Khoáng sản, Sở TN&MT tỉnh Quảng Nam cho biết, cát sỏi là loại khoáng sản mang lại lợi nhuận cao nên các đối tượng sử dụng nhiều phương thức, thủ đoạn để đối phó với lực lượng chức năng như khai thác vào ban đêm; khai thác ở địa bàn giáp ranh giữa các địa phương gây khó khăn trong công tác quản lý.
Để nâng cao hiệu quả quản lý khoáng sản, nhất là cát sỏi lòng sông, Sở TN&MT tỉnh Quảng Nam kiến nghị bổ sung, sửa đổi các quy định của Luật Khoáng sản và các nghị định về quản lý khoáng sản, như: Giảm thời gian, thủ tục giải quyết hồ sơ cấp phép hoạt động khoáng sản, đặc biệt là khoáng sản làm VLXD thông thường quy mô nhỏ; bổ sung quy định chi tiết, cụ thể về mức chi, chế độ chi, sử dụng nguồn kinh phí cho công tác bảo vệ khoáng sản chưa khai thác được bố trí trong dự toán ngân sách nhà nước hằng năm; bổ sung, sửa đổi quy định, tiêu chuẩn của giám đốc điều hành mỏ đối với các mỏ có quy mô nhỏ (như các mỏ khai thác cát, sỏi dưới 1ha).
