Trong một bước ngoặt quan trọng về chính sách, Ngân hàng Thế giới (WB) và Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Quốc tế (IAEA) đã ký kết thỏa thuận hợp tác tại Paris nhằm hỗ trợ các quốc gia đang phát triển tiếp cận và triển khai năng lượng hạt nhân một cách an toàn, bảo mật và bền vững. 
Mở đường cho năng lượng hạt nhân trong chiến lược phát triển
Thỏa thuận giữa hai tổ chức hàng đầu thế giới đặt trọng tâm vào ba lĩnh vực chính: nâng cao năng lực kỹ thuật và pháp lý cho các nước đang phát triển, kéo dài tuổi thọ các lò phản ứng hiện có và thúc đẩy triển khai công nghệ lò phản ứng module nhỏ (SMR). Đây được xem là những ưu tiên thiết yếu nhằm đảm bảo nguồn điện cơ bản ổn định và ít phát thải carbon cho các quốc gia có nhu cầu điện ngày càng gia tăng.
Ông Ajay Banga - Chủ tịch WB nhấn mạnh: “Tiếp cận điện là quyền cơ bản của con người. Khi nhu cầu điện tăng mạnh đặc biết từ sản xuất công nghiệp và đô thị hóa, năng lượng hạt nhân sẽ là một phần trong giải pháp cung cấp điện đáng tin cậy và bền vững cho các nền kinh tế đang phát triển.”
Theo IAEA, hơn 30 quốc gia, chủ yếu là nước đang phát triển đang xem xét đưa điện hạt nhân vào quy hoạch năng lượng. Tuy nhiên, phần lớn trong số này vẫn đối mặt với rào cản tài chính lớn. Ông Rafael Mariano Grossi - Tổng giám đốc IAEA cho biết, rất nhiều nước tại Nam bán cầu cần nguồn lực để bắt đầu hành trình hạt nhân của mình. Việc WB thay đổi quan điểm sẽ mở cánh cửa cho các tổ chức tài chính quốc tế khác.
Cũng theo Tổng giám đốc IAEA, thỏa thuận này là “dấu hiệu cho thấy thế giới đang quay trở lại với chủ nghĩa hiện thực về năng lượng hạt nhân” trong bối cảnh các mục tiêu khí hậu và an ninh năng lượng ngày càng trở nên cấp bách.
SMR - lời giải linh hoạt cho tương lai điện hạt nhân
Một điểm nhấn trong hợp tác WB - IAEA là sự tập trung vào SMR - công nghệ lò phản ứng module nhỏ với khả năng triển khai nhanh, chi phí ban đầu thấp và quy mô linh hoạt. SMR được đánh giá là phù hợp với các nước đang phát triển có nhu cầu điện chưa lớn nhưng cần nguồn cung ổn định và sạch. WB cam kết sẽ xây dựng lộ trình tài trợ cho công nghệ này trong thời gian tới.
Thỏa thuận WB - IAEA được xem là bước đi cụ thể đầu tiên trong việc hiện thực hóa cam kết tại COP28 về việc tăng gấp ba công suất điện hạt nhân toàn cầu đến năm 2050. Sự kiện này cũng nhận được sự hoan nghênh từ nhiều tổ chức quốc tế, trong đó có Hiệp hội Hạt nhân Thế giới – nơi nhấn mạnh rằng tiếp cận nguồn tài chính là điều kiện tiên quyết để mở rộng năng lực hạt nhân.
Hiện thế giới có khoảng 440 lò phản ứng đang hoạt động tại 31 quốc gia và hơn 70 lò phản ứng đang được xây dựng. Trong bối cảnh thách thức khí hậu ngày càng nghiêm trọng, năng lượng hạt nhân đang được nhìn nhận lại như một phần không thể thiếu trong chiến lược phát triển bền vững toàn cầu.
