Nói về vụ việc hơn 4.000 chủ hộ kinh doanh cá thể đã đóng BHXH bắt buộc nhiều năm mà nay bị “treo” lương hưu, Bộ trưởng Bộ LĐTB&XH Đào Ngọc Dung khẳng định, việc thu BHXH bắt buộc với hộ kinh doanh cá thể sai về chủ trương, trong phiên chất vấn sáng 6/6 tại Kỳ họp thứ 5, Quốc hội khóa XV. Sai nhưng chưa phát hiện tiêu cực
Theo Bộ trưởng Đào Ngọc Dung, đây là trách nhiệm của cơ quan tổ chức thực hiện là Bảo hiểm xã hội Việt Nam và Bảo hiểm xã hội các địa phương (BHXH). Bộ LĐTB&XH đã phát hiện việc này, đã làm việc với cơ quan BHXH và có văn bản chấn chỉnh.
Thời gian vừa qua, có trường hợp thu bảo hiểm của chủ hộ kinh doanh chưa giải quyết được; Còn đa phần các trường hợp được địa phương xử lý linh hoạt cho các chủ hộ kinh doanh; Cũng có nhiều trường hợp chủ hộ kinh doanh đã chuyển sang đóng BHXH tự nguyện, có trường hợp cho thoái thu, có trường hợp xin được tiếp tục đóng BHXH bắt buộc.
Bộ LĐTB&XH đã có 8 đoàn kiểm tra, rà soát lại hiện tượng này. Qua đó, một số điểm nổi lên như: Có địa phương báo cáo 62 trường hợp nhưng kiểm tra còn 8 trường hợp; Đến nay chưa phát hiện tiêu cực, nhưng sai là có sai.
Về việc xử lý, Bộ LĐTB&XH đã trao đổi Tổng Giám đốc BHXH Việt Nam theo quy định hiện hành.
Dự kiến trong chương trình xây dựng pháp luật tới đây có việc sửa Luật BHXH, cơ quan soạn thảo đã dự kiến đưa đối tượng chủ hộ kinh doanh vào diện đóng BHXH bắt buộc.
Chúng tôi mạnh dạn kiến nghị Ủy ban Thường vụ Quốc hội xem xét công nhận, đảm bảo ngay quyền lợi cho chủ hộ kinh doanh, bổ sung vào Nghị quyết cho phép Chính phủ thực hiện cộng nối quá trình đóng BHXH nếu chủ hộ kinh doanh có nhu cầu.
Trả lời chất vấn cùng Bộ trưởng Bộ LĐTB&XH Đào Ngọc Dung, Bộ trưởng Bộ Tài chính Hồ Đức Phớc thông tin, Nghị định số 01/2003/NĐ-CP của Chính phủ về sửa đổi, bổ sung một số điều của Điều lệ BHXH ban hành kèm theo Nghị định số 12/CP ngày 26/01/1995 của Chính phủ, BHXH Việt Nam đã hướng dẫn cho một số tỉnh về vấn đề đóng BHXH. Theo đó, 54 tỉnh, thành phố đã thực hiện thu bảo hiểm bắt buộc với 4.200 đối tượng từ năm 2003 đến năm 2016 thì dừng lại, tuy nhiên vẫn còn hơn 1.330 đối tượng vẫn nộp bảo hiểm tiếp đến năm 2020.
Bộ trưởng Hồ Đức Phớc cho rằng, việc thu tiền đóng BHXH về bản chất, đạo lý không có vấn đề, nhưng chiếu theo quy định pháp luật lại vướng.
Cụ thể, theo quy định pháp luật BHXH, người tham gia BHXH bắt buộc phải có Hợp đồng lao động. Tuy nhiên, chủ hộ kinh doanh không có Hợp đồng lao động, chỉ có Hợp đồng lao động giữa chủ hộ với nhân viên. Cho nên, nhân viên được nộp BHXH bắt buộc. Còn về bản chất, chủ hộ kinh doanh cũng là người lao động, có thu nhập, song việc tham gia BHXH bắt buộc lại sai đối tượng.
Bộ trưởng Hồ Đức Phớc cho biết, Bộ Tài chính đã trao đổi với Bộ LĐTB&XH làm sao sửa Luật BHXH theo hướng cho phép chủ hộ kinh doanh được tham gia BHXH bắt buộc.
Sau 3 năm, số người lao động rút BHXH tăng gần gấp 2
Vấn đề rút BHXH một lần, theo Bộ trưởng Đào Ngọc Dung, trước năm 2019, trung bình mỗi năm có khoảng 500.000 người rút BHXH một lần. Hiện nay, con số này là 900.000 người rút trong 1 năm.
Số người rút BHXH một lần gần bằng số tham gia vào hệ thống. Đây là nguy cơ, thách thức về sau, vì tương lai, nhiều người già không có chế độ an sinh, hệ thống chính sách an sinh khó đảm đương bền vững.
Nguyên nhân việc rút BHXH là do đời sống, thu nhập người lao động khó khăn. Tuyệt đại bộ phận rút BHXH một lần rơi vào công nhân lao động, công chức viên chức ít.
Ngoài ra, Bộ trưởng Đào Ngọc Dung cũng cho biết, không có quốc gia nào có cơ chế rút BHXH một lần dễ dàng như Việt Nam. Điều 60 Luật BHXH năm 2016 rất nhân văn là đánh giá của chuyên gia ở Liên Hợp quốc mà chúng tôi tham vấn. Ông ấy nói, Việt Nam hào phóng quá, kể cả trong chuyện cho hưởng lương hưu với tỷ lệ tới 75% và cả chuyện rút BHXH một lần. Thông lệ quốc tế, các nước chỉ cho rút BHXH khi người lao động mắc bệnh nan y hoặc định cư nước ngoài.
Theo Bộ trưởng Đào Ngọc Dung, rút BHXH là quyền của công dân, không thể cấm. Vấn đề làm sao để người lao động thấy nhiều quyền lợi, nếu có rút ra sau khi có điều kiện sẽ tham gia lại. Thực tế hiện nay, có 1/3 số người rút BHXH quay trở lại đóng BHXH.
Vừa qua, khi đang dự thảo Luật BHXH (sửa đổi), có hiện tượng người lao động tranh thủ thời cơ rút BHXH. Tuy nhiên, tinh thần sửa Luật BHXH là tập trung theo hướng không hạn chế, mà tăng quyền lợi cho người lao động.
