Sửa đổi Luật Quy hoạch bám sát thực tiễn sáp nhập địa giới hành chính

Điều chỉnh hệ thống quy hoạch theo hướng tinh gọn, khả thi và thích ứng cao hơn

Việc sửa đổi Luật Quy hoạch lần này được xây dựng trong bối cảnh yêu cầu thực tiễn đặt ra ngày càng cấp bách. Các quy hoạch hiện nay đang vướng mắc bởi sự chồng chéo, thiếu linh hoạt giữa Luật Quy hoạch với các luật có liên quan. Việc triển khai sắp xếp tổ chức bộ máy hành chính và xây dựng chính quyền hai cấp đòi hỏi phải nhanh chóng điều chỉnh lại hệ thống quy hoạch theo hướng tinh gọn, khả thi và thích ứng cao hơn.

Tờ trình của Chính phủ do Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng trình bày trước Quốc hội ngày 09/5 vừa qua cho biết, dự thảo Luật tập trung sửa đổi, bổ sung 33 điều, khoản của Luật Quy hoạch với một số điểm mới đáng chú ý:

- Bổ sung các quy hoạch có tính chất kỹ thuật, chuyên ngành vào hệ thống quy hoạch, mở rộng phạm vi điều chỉnh và tăng tính bao phủ của luật trong thực tiễn.

- Đơn giản hóa nội dung quy hoạch bằng việc chuyển danh mục dự án quan trọng từ trong quy hoạch sang kế hoạch thực hiện quy hoạch, đồng thời đẩy mạnh phân cấp, phân quyền trong phê duyệt, tổ chức thực hiện.

- Cho phép lập đồng thời các loại quy hoạch khác nhau, tránh tình trạng chờ đợi lẫn nhau như trước đây.

- Cắt giảm thủ tục hành chính khi điều chỉnh quy hoạch như bỏ quy định xin chủ trương điều chỉnh, áp dụng thủ tục rút gọn và không yêu cầu đánh giá môi trường chiến lược trong một số trường hợp cụ thể.

Đặc biệt, dự thảo Luật chú trọng tăng cường phân cấp thẩm quyền, giao cho các Bộ, ngành và địa phương nhiều quyền chủ động hơn trong tổ chức lập, thẩm định và phê duyệt quy hoạch. Đây là bước đi nhằm nâng cao tính tự chủ, trách nhiệm và sự linh hoạt của các cấp trong quá trình tổ chức thực hiện quy hoạch.

Xây dựng lộ trình sửa đổi tổng thể, toàn diện hệ thống pháp luật về quy hoạch

Trình bày Báo cáo thẩm tra, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế và Tài chính của Quốc hội Phan Văn Mãi đánh giá, việc bổ sung nguyên tắc xử lý mâu thuẫn giữa các quy hoạch và giao Chính phủ quy định chi tiết là cần thiết, giúp tháo gỡ vướng mắc thực tiễn.

Tuy nhiên, dự thảo mới chỉ đề cập các quy hoạch không cùng cấp có thẩm quyền quyết định, phê duyệt. Ủy ban Kinh tế và Tài chính đề nghị cần bổ sung phương án xử lý mâu thuẫn đối với các quy hoạch do cùng một cấp có thẩm quyền quyết định, phê duyệt. 

Về phân cấp thẩm quyền lập mới quy hoạch không gian biển quốc gia, quy hoạch sử dụng đất quốc gia, nhiều ý kiến trong Ủy ban Kinh tế và Tài chính đề nghị thận trọng. Đây là những quy hoạch có ảnh hưởng lớn, liên quan đến nguồn lực đặc biệt, cần bảo đảm quyền giám sát tối cao của Quốc hội theo Hiến định.

“Vì vậy, chưa nên phân cấp ngay mà cần tiếp tục tổng kết thực tiễn, rà soát kỹ và nếu cần, có thể tích hợp các nội dung quan trọng này vào quy hoạch tổng thể quốc gia”, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế và Tài chính nhấm mạnh.

Liên quan đến trình tự, thủ tục điều chỉnh quy hoạch cấp quốc gia, quy hoạch vùng, quy hoạch tỉnh, Báo cáo thẩm tra cho rằng, dự thảo mới chỉ quy định chung cho các trường hợp điều chỉnh Quy hoạch thời kỳ 2021 - 2030, chưa phân biệt theo tính chất, quy mô, không gian lãnh thổ. Do đó, cần nghiên cứu bổ sung, làm rõ hoặc giao Chính phủ quy định chi tiết.

Ủy ban Kinh tế và Tài chính cũng đồng tình với các đề xuất phân cấp để tăng tính chủ động cho các cấp, các ngành, tuy nhiên lưu ý việc phân cấp phải bảo đảm sự đồng bộ, thống nhất trong hệ thống pháp luật, không làm suy giảm hiệu lực quản lý Nhà nước.

Như vậy có thể thấy, dự thảo Luật lần này đã tiếp thu sâu sát các yêu cầu chính trị, pháp lý từ Kết luận 121-KL/TW, Kết luận 127-KL/TW của Trung ương, đồng thời giải quyết nhiều bất cập nổi lên trong thực tiễn thi hành Luật Quy hoạch vừa qua, nhất là đã đẩy mạnh phân cấp, phân quyền; tăng cường tính linh hoạt và hiệu lực của hệ thống quy hoạch.

Tăng tính linh hoạt, phân quyền thực chất trong Luật Quy hoạch (sửa đổi)

Thảo luận tại tổ, Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn cho rằng, cần sửa đổi, bổ sung Luật Quy hoạch theo hướng đảm bảo hệ thống quy hoạch tích hợp và đồng bộ, có sự liên kết giữa quy hoạch quốc gia, quy hoạch vùng, quy hoạch tỉnh, tránh chồng chéo hoặc mâu thuẫn.

Đối với việc phân cấp thẩm quyền, Chủ tịch Quốc hội nêu rõ, thứ nhất là phân cấp thẩm quyền của Quốc hội cho Chính phủ trong việc xác định các vùng cần lập quy hoạch vùng và quyết định quy hoạch không gian biển quốc gia, quy hoạch sử dụng đất cấp quốc gia.

Thứ hai là phân cấp thẩm quyền của Thủ tướng Chính phủ cho Bộ trưởng, Chủ tịch UBND các tỉnh, thành phố quyết định danh mục các dự án ưu tiên đầu tư trong kế hoạch thực hiện quy hoạch ngành quốc gia, quy hoạch tỉnh.

Thứ ba là phân cấp thẩm quyền của Thủ tướng Chính phủ cho Bộ trưởng, Chủ tịch UBND tỉnh, thành phố phê duyệt, điều chỉnh quy hoạch ngành, quy hoạch tỉnh đối với quy hoạch thời kỳ 2021 - 2030.

Tán thành về đề xuất phân cấp thẩm quyền, đại biểu Nguyễn Thị Yến - Trưởng đoàn Đại biểu Quốc hội tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu cho rằng, việc giao Chính phủ quyền điều chỉnh đối với các quy hoạch không gian biển và quy hoạch sử dụng đất - những nội dung mang tính kỹ thuật cao, thường xuyên cần cập nhật để phục vụ phát triển kinh tế - xã hội.

Tuy nhiên, một trong những bất cập hiện nay là hiện nay dự thảo Luật chưa có quy định cụ thể về quy trình điều chỉnh quy hoạch khi thay đổi địa giới hành chính, như chia, tách, sáp nhập đơn vị hành chính.

“Việc chưa xác lập rõ căn cứ điều chỉnh sẽ gây lúng túng trong thực thi, do đó đề nghị Ban soạn thảo thiết kế lại quy trình này một cách chi tiết, phù hợp với tính chất, quy mô và không gian lãnh thổ của quy hoạch bị thay đổi”, đại biểu Nguyễn Thị Yến đề xuất.

Trong khi đó, đại biểu Nguyễn Hữu Thông - Phó Trưởng đoàn chuyên trách Đoàn Đại biểu Quốc hội tỉnh Bình Thuận cho rằng, việc quy định các loại quy hoạch được phép lập đồng thời là một bước tiến quan trọng, tạo điều kiện rút ngắn thời gian chuẩn bị quy hoạch, giảm độ trễ giữa các quy hoạch khác cấp, đồng thời khắc phục tình trạng “đợi nhau”.

“Tuy nhiên, vẫn còn thiếu quy định cụ thể về cơ chế phối hợp giữa các cấp lập quy hoạch khi triển khai đồng thời; địa phương được chủ động đến đâu khi lập song song với quy hoạch ngành, quy hoạch vùng; cũng chưa có cơ chế linh hoạt cho địa phương chủ động xử lý các mâu thuẫn nhỏ về định hướng không gian, mục tiêu phát triển”, đại biểu Nguyễn Hữu Thông nhấn mạnh.

Do đó, đại biểu Thông đề xuất: bổ sung cơ chế phối hợp lập đồng thời quy hoạch giữa Trung ương - địa phương - ngành; tăng quyền chủ động cho địa phương; đồng thời bổ sung cơ chế cho phép UBND cấp tỉnh được tự quyết trong trường hợp mâu thuẫn nhỏ mang tính kỹ thuật hoặc đã có ý kiến đồng thuận giữa các bên liên quan.

Nhìn chung, những sửa đổi lần này, nếu được hoàn thiện và đồng bộ hóa, sẽ là cơ sở quan trọng để tháo gỡ điểm nghẽn, khơi thông nguồn lực, thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội trong giai đoạn tới.

Tuy nhiên, theo ý kiến nhiều đại biểu Quốc hội, để không rơi vào tình trạng “sửa luật này, phát sinh vướng mắc ở luật khác”, cần có lộ trình sửa đổi tổng thể, toàn diện hệ thống pháp luật về quy hoạch, bảo đảm tầm nhìn dài hạn và hiệu quả thực thi trong thực tiễn.